19 maart 2024

Zwart gat verhinderd stervorming door wegblazen van gas in sterrenstelsel

Impressie van een sterrenstelsel waarvan het centrale zwarte gat met z’n krachtige wind het gas in het stelsel wegblaast. Credit: ESA/ATG medialab

Met behulp van de Europese Herschel infraroodsatelliet en de Japanse Suzaki röntgensatelliet hebben sterrenkundigen waargenomen dat superzware zwarte gaten in de kernen van sterrenstelsels in staat zijn om met hun krachtige wind het gas weg te blazen uit het stelsel, gas dat de voeding vormt voor de vorming van nieuwe sterren. Dat er een verband bestaat tussen de ‘winden’ van superzware zwarte gaten en de uitstroom van gas, was al lange tijd theoretisch voorspeld, maar nu is dat verband aan de hand van waarnemingen aan het sterrenstelsel IRAS F11119+3257 voor het eerst aangetoond. In de kern van dat stelsel, 2,5 miljard lichtjaar van ons vandaan, bevindt zich een superzwaar zwart gat, dat gas aantrekt. Dat gas wordt in de accretieschijf rondom het zwarte gat sterk verhit en gaat röntgenstraling uitzenden, dat als een krachtige wind naar buiten blaast en op haar beurt weer het toestromende gas naar buiten stuwt. Bij IRAS F11119+3257 is voor het eerst zowel die sterke wind van van het actieve zwarte gat als de grootschalige uitstroom van gas waargenomen.

Credut: NASA/SDSS/S. Veilleux

Vlakbij het zwarte gat gaat de wind met zo’n 25% van de lichtsnelheid en daar wordt per jaar ongeveer 1 zonsmassa aan gas naar buiten geworpen. Naarmate de afstand tot het zwarte gat groter wordt stuwt de wind meer gas naar buiten en in totaal wordt zo’n 100 zonsmassa per jaar aan gas uitgeworpen. Omdat gas een noodzakelijke brandstof is voor de vorming van nieuwe sterren stokt de stervorming. Er was nog een alternatieve theorie dat de centrale wind van een sterrenstelsel door grote aantallen jonge, hete sterren zou kunnen worden veroorzaakt, maar de met Suzaki waargenomen röntgenhelderheid van de kern van IRAS F11119+3257 laat zien dat het daarin aanwezige zwarte gat de hoofdoorzaak moet zijn. Morgen verschijnt er in het wetenschappelijke tijdschrift Nature een artikel over de ontdekking. Bron: ESO.

Share

Speak Your Mind

*