28 maart 2024

Hubble kiekt dichtbevolkte sterrenstad

Credit: ESA/Hubble and NASA

De Hubble-ruimtetelescoop heeft een indrukwekkende opname gemaakt van een dichtbevolkte sterrenstad. Op de foto is het centrum zichtbaar van Messier 22, een bolvormige sterrenhoop in een omloopbaan rondom ons melkwegstelsel. Bolvormige sterrenhopen, bolhopen voor vrienden, zijn bolvormige en supercompacte sterrenclusters buiten de schijf van de Melkweg.Ze zijn in de meeste gevallen ontstaan in één enkele flits van stervorming [1]een uitzondering is Omega Centauri. Deze grootste bolhoop van de Melkweg bevat meerdere generaties van sterren en is vermoedelijk de overgebleven kern van een sterrenstelsel dat lang geleden is … Lees verder en bestaan dus uit sterren van dezelfde leeftijd – gemiddeld zo’n 10 tot 12 miljard jaar oud. Dat is bijzonder oud, gezien het feit dat het universum slechts 13,8 miljard jaar oud is. Messier 22 is één van de 150 bolhopen in de halo van de Melkweg en behoort met een afstand van 10.000 lichtjaar tot de meer nabije exemplaren. De bolhoop is in 1665 ontdekt en is één van de helderste bolhopen aan de noordelijke sterrenhemel. De cluster heeft een diameter van zo’n 70 lichtjaar en bestaat uit vele tienduizenden sterren – sterren staan hier dan ook op veel kortere afstand van elkaar dan in de omgeving van het zonnestelsel. Overigens zijn niet alle bolhopen zo oud – ook in de laatste 10 miljard jaar zijn, volgens computermodellen, nieuwe bolhopen ontstaan in ons sterrenstelsel – maar dan wel in de schijf van de Melkweg. Als gevolg van getijdenkrachten en dergelijke vallen dit soort “disk globulars” na een paar miljard jaar uiteen, vandaar dat alleen de oudere “halo globulars” overblijven. Op dit moment is trouwens ook een nieuwe bolhoop aan het ontstaan in het vlak van de Melkweg – de piepjonge supersterrencluster Westerlund 1 is vermoedelijk een bolhoop-in-de-dop. Bron: NASA.

Voetnoten

Voetnoten
1 een uitzondering is Omega Centauri. Deze grootste bolhoop van de Melkweg bevat meerdere generaties van sterren en is vermoedelijk de overgebleven kern van een sterrenstelsel dat lang geleden is opgeslokt door de Melkweg
Share

Comments

  1. “vele miljoenen sterren”

    Niet overdrijven he :-). De meeste bronnen vermelden 70 a 80 duizend sterren.

    Een diameter van 70 lichtjaar zou iets van 180.000 kubieke lichtjaren zijn. Een tot 3 sterren per kubieke lichtjaar is al extreem druk. Met miljoenen sterren zou je op tientallen sterren per kubieke lichtjaar uitkomen.

    Neem de Oort cloud, die zou zich op 1 lichtjaar bevinden en gebonden zijn aan de zwaartekracht van de Zon. De volgende ster staat op 4.22 lichtjaar. Er moet wel wat ruimte zijn voor de sterren, want zwaartekracht neemt wel in het kwadraat af, maar heeft toch een behoorlijk lange arm.

    Dank voor het artikel en de honderden andere
    Ik hoop niet dat je denkt daar heb je weer zo’n zeurkous 🙂

    • Olaf van Kooten zegt

      Je hebt helemaal gelijk en nee hoor, ik stel alle feedback zeer op prijs 😀

    • Martin Schoenmaker zegt

      Het lijkt mij dat sterren in een dergelijke sterrenhoop niet een Oort wolk hebben zoals de zon. Wat onze zon als Oortwolk heeft, zal bij een dergelijke hoge sterrendichtheid waarschijnlijk een soort gedeelde Oortwolk zijn. Ik ben overigens hierbij volop aan het speculeren en laat gewoon mijn fantasie de loop.

      Ben wel benieuwd hoe het leven op een planeet bij een van die sterren de sterrenhemel ziet. Die is vast niet zo ‘constant’ als die wij zien… 😉

      • Die Oort cloud bedoelde ik alleen als voorbeeld hoe ver de zwaartekracht invloed kan hebben. De Oort cloud zal door de Zon op zijn plek gehouden worden. Volgens NASA is op 2 lichtjaar de zwaartekracht van de Zon nog net meetbaar.

        Ik heb geen flauw idee of andere stelsels ook iets hebben als een Oort cloud, Kuiper belt, asteroid belt. Ik denk dat we daar wel voorzichtig van uit mogen gaan. Sterrenstelsels zijn tot op zekere hoogte ook meer van hetzelfde, dus planeetstelsels zullen in grote lijnen ook wel op elkaar kunnen lijken. Er is natuurlijk wel wat variatie, maar de ontstaansgeschiedenis is toch een bepaald patroon.

        • Andere planetenstelsels hebben ook van die wolken vol komeetkernen. Eentje ervan is het systeem rond de ster Fomalhaut, waar twee gordels met kometen zijn ontdekt: https://www.astroblogs.nl/2013/12/18/tweede-kometengordel-ontdekt-bij-fomalhaut/

          • Bedankt, die kende ik nog niet. Goed leesvoer. Ik kende alleen HL-Tauri die piepjonge proto-disk

        • Over dat leven op een andere planeet. Dat kan een verwarrende boel worden. De tijd zal daar met een ander tempo verlopen dan het bij ons doet. De “snelheid” van hun klok hangt af van de massa van de planeet waar ze op leven, en de snelheid waarmee die planeet zich door het heelal (binnen zijn sterrenstelsel) zal bewegen.

          Het is bewezen dat een klok op de Maan en Mars met een ander tempo lopen, net zoals die in de GPS satelieten. Het is hier maar een klein verschil, maar met een heelal van 13,7 miljard jaar jong gaat dat wel in de papieren lopen.

          Dan hebben we ook nog het probleem van de tijd die licht nodig heeft om te reizen. Je kan je afvragen of we uberhaubt wel kunnen communiceren met elkaar. Een alien die op 4000 lichtjaar van ons af zit, zou met een heeele sterke telescoop de egyptenaren zien die druk zijn met het bouwen van een pyramide 🙂 En dat is nog maar “om de hoek” in de Melkweg….

          • Oops, “bewezen” time-dilation voor de Maan en Mars was misschien wat voorbarig. Ik meen dat ergens gelezen te hebben, maar in wiki (en elders) kan ik het zo snel niet terugvinden. http://en.wikipedia.org/wiki/Tests_of_general_relativity

            Edit, zal dit wel zijn geweest waar ik aan dacht:
            “Gravitational time dilation has also been confirmed by the Pound–Rebka experiment, observations of the spectra of the white dwarf Sirius B and experiments with time signals sent to and from Viking 1 Mars lander.”
            http://en.wikipedia.org/wiki/Gravitational_time_dilation

          • Ja K.J. ,
            als ze nog even snel een fotootje maken, en ons die (‘radiografisch’) toesturen ,
            weten onze nakomelingen over 4000 jaar ook hoe die laatste steen werd gelegd.

            Misschien dat we dan eindelijk Het bewijs hebben,
            hoe die Egyptische piramiden eigenlijk werden gebouwd. 🙂

            Groetjes, Paul 😉

          • Olaf van Kooten zegt

            Die werden toch gebouwd door aliens met mammoets als lastdieren? 😛

          • Neejoh, middels levitatie werden de stenen vervoerd! Of anders: ALIENS! 😀

          • Zelf denk ik dat men een helingbaan van zand heeft gebouwd, om de laatste stenen naar boven te rollen. Toen men klaar was, is men vergeten al dat zand netjes en reglementair(!) weg te werken. Nu ligt het daar-ongeveer nog; het vormt de Sahara. Dat had helemaal niet gehoeven… 🙁

            We zullen het zien, als de foto’s binnenkomen. ;-P

            Groet, Paul

  2. // Martin Schoenmaker //14-04-2015 om 14:09 //
    // Hebben sterren in een sterrenhoop elk een eigen versie van ‘Wolk van Oort’ ? //

    Als ik me niet vergis (zie ook hierboven), zijn de sterrenhopen veel ouder dan de rest van ons zonnestelsel.
    Het is maar de vraag of er in de sterrenhopen dat wel voldoende ‘metalen’ zijn om rotsjes, planetoïden e.d. of zelfs echte planeten te vormen. Alleen H/He/Li is daar niet voldoende voor.

    Vervolgens staan de sterren ook nog eens veel dichter op elkaar gepakt, dan de zon bij de eerst volgende ster staat. Dat was, denk ik, al van meet af aan zo. En dat lijkt mij , met al die verschillende zwaartekrachtputten, niet de meest ideale plaats om rotsblokjes te vormen en in een stabiele baan te krijgen. Zeker in banen verder bij de ster vandaan, raakt een aspirant-planeet al snel in het zwaartekrachtsveld van een tweede ster, om daar naar een nieuw periastron te duiken.

    —-
    Nee, ik verwacht dat in sterrenhopen weinig tot geen ‘Wolk van Oort’ -achtige ‘situaties’ zijn.
    [ Ja, toch moet ik toegeven dat ik wel direct een vergelijking met een stuk metaal zag, waarin elektronen zich vrij kunnen bewegen… (Heet dat een elektronenwolk?) , dus wie weet. 😀 ]

    Groet, Paul

Speak Your Mind

*