28 maart 2024

Astronomen ontdekken tikkende tijdbom: ster die ieder moment supernova kan gaan

De ster die met de witte pijl is aangegeven is een kandidaat type-1a supernova. Credit: M. Darnley / LJMU

Astronomen hebben een ster ontdekt die als tikkende tijdbom kan worden beschouwd. De ster bevindt zich in het Andromeda-stelsel en kan “ieder moment” ontploffen als een Type Ia supernova.

Onze zon zal relatief rustig aan haar einde komen, maar dat geldt niet voor sterren die veel zwaarder zijn dan de zon: die zullen ontploffen als supernovae van het type II, waarbij een neutronenster of zwart gat zal worden achtergelaten.

In sommige gevallen kan een supernova ook op een andere manier ontstaan. Stel je voor dat twee sterren op korte afstand rondom elkaar heen draaien. De ene ster is dan een witte dwerg (het uitgedoofde restant van een zon-achtige ster), terwijl de andere ster een normaal exemplaar is. Door de zwaartekracht van de compacte, maar superdichte, dwergster zal materiaal van de andere ster aangetrokken worden. Dit materiaal, vooral waterstof en helium, verzameld zich dan aan het oppervlak van de witte dwerg.

Onder de juiste omstandigheden zal dit verzamelde materiaal voldoende samengeperst en verhit worden om te ontbranden. Het gevolg is dan een thermonucleaire kettingreactie, ongeveer zoals een waterstofbom, maar dan bizar veel krachtiger. Zo’n explosie noemen we een nova, een “nieuwe ster”. Dat komt omdat een normaal onzichtbare ster ineens kan stralen met de kracht van honderdduizenden zonnen! Bij een nova zal een deel (maar niet alle) “gestolen” materiaal weggeblazen worden.

Zo ontstaan type Ia supernovae. Credit: NASA, ESA and A. Feild (STScI).

Okee, tot zover is het allemaal duidelijk. Jaarlijks worden zo’n 400 novae waargenomen in ons melkwegstelsel en een klein deel ervan zijn meer dan één keer ontploft. Dat hoor je goed: je hebt sterren die keer op keer nova gaan, de zogenaamde recurrent novae. De meest actieve in de Melkweg is U Scorpii, die iedere tien jaar “af”gaat. Zoiets kan natuurlijk niet eeuwig goed blijven gaan.Er komt een moment dat een witte dwerg zoveel materiaal heeft verzameld dat z’n totale gewicht boven de 1,4 zonnemassa’s uitkomt. Op dat moment is de temperatuur in de kern gestegen tot 500 miljoen graden en da’s 30 keer heter dan in het centrum van de zon! Het resultaat is dan een explosie veel krachtiger dan een nova: binnen een paar seconden wordt de witte dwerg helemaal vernietigd, waarbij gigantische hoeveelheden energie vrijkomen. Dat is nou een type Ia supernova en deze straalt met een helderheid van miljarden zonnen. Jep: miljarden. Vandaar dat je ze ook op honderden miljoenen lichtjaren afstand kunt zien! Tot zover de intro. Astronomen hebben een ster ontdekt in Andromeda die sinds 2008 ieder jaar nova is gegaan. Ieder jaar! Een ramp van onvoorstelbare proporties ligt natuurlijk op de loer: dit kan niet lang goed gaan. De ster in kwestie, die M31N 2008-12a is gedoopt, kan ieder moment supernova gaan. Dat betekent: binnen nu en een paar duizend jaar. Hiermee is de ster de beste kandidaat-supernova die we kennen! Bron: Royal Astronomical Society.

Share

Comments

  1. Enceladus zegt

    Stel dat het niet nog een jaartje of duizend duurt, maar eerdaags gebeurt: hoe helder wordt deze super
    nova dan? Zouden we ‘m zelfs overdag aan de hemel kunnen zien?

    groet,
    Gert (Enceladus)

    • Olaf van Kooten zegt

      Nee, dat denk ik niet. De afstand is daarvoor toch echt wel te hoog. SN1987A was net met het blote oog zichtbaar, maar die bevindt zich in de GMW en dus veel dichterbij dan M31.

  2. Er is eerder in M31 een supernova geweest, die met het blote oog zichtbaar was, SN 1885A. Die werd een nova genoemd, maar dat was omdat men toen nog – anno 1885 – het idee had dat de Andromedanevel bij ons eigen Melkwegstelsel hoorde. Maximum helderheid: +5,85m.

Laat een antwoord achter aan Olaf van Kooten Reactie annuleren

*