29 maart 2024

Mogelijke verklaring gevonden voor ‘eenzame’ supernova-explosies

Supernova SN 2005cz speelde zich af op minstens 7000 lichtjaar van het meest nabijgelegen sterrenstelsel, NGC 4589. Credit: NASA, ESA & R. Foley (University of Illinois).

Astronomen hebben een mogelijke verklaring gevonden voor de supernova-explosies die soms ver buiten de grenzen van een sterrenstelsel worden waargenomen. Waarschijnlijk gaat er een ingewikkelde voorgeschiedenis aan vooraf, die begint bij het samensmelten van twee sterrenstelsels. Waarnemingen van dertien ‘eenzame’ supernova-explosies laten zien dat de sterren die als supernova zijn ontploft zich met snelheden van miljoenen kilometers per uur verplaatsen. Dat zijn snelheden die kenmerkend zijn voor sterren die uit een sterrenstelsel zijn weggeslingerd onder invloed van de zwaartekracht van het centrale superzware zwarte gat van het stelsel.Gegevens van de Hubble-ruimtetelescoop hebben nu laten zien dat veel van de eenzame supernova’s zich hebben afgespeeld in de buurt van zware elliptische sterrenstelsels die bezig waren om met andere stelsels samen te gaan, of dat recent hadden gedaan. Bij zo’n galactische samensmelting migreren de twee superzware zwarte gaten van de deelnemende stelsels naar het centrum van het grotere sterrenstelsel dat uiteindelijk ontstaat. Daarbij slepen de twee om elkaar wentelende zwarte gaten miljoenen sterren met zich mee en worden veel sterren weggeslingerd – ruwweg honderd per jaar. Ter vergelijking: in een stelsel dat maar één superzwaar zwart gat bevat, overkomt dit maar één ster per eeuw.

Tussen de sterren die de ontsnapping zonder kleerscheuren doorstaan zitten ook veel dubbelsterren, waaronder sterparen die uit twee witte dwergsterren bestaan – de opgebrande restanten van zonachtige sterren. En door de interactie met de superzware zwarte gaten zal de afstand tussen deze sterren afnemen. Mettertijd spiralen de twee witte dwergen steeds dichter na elkaar toe, totdat een van de twee door de getijdenkrachten aan flarden wordt getrokken. De andere witte dwerg slokt dit materiaal op, wordt instabiel en ontploft als supernova. Helemaal sluitend is dit scenario overigens niet. Het kan bijvoorbeeld niet verklaren waarom de waargenomen eenzame supernova-explosies zwakker zijn dan normaal. Hier is het vakartikel, dat gisteren verscheen in de Monthly Notices of the Royal Astronomical Society.  Bron: Astronomie.nl.

Share

Speak Your Mind

*