29 maart 2024

Wat valt er aan de sterrenhemel te zien in september 2015?


Op maandag 1 september 2015 begint de weerkundige herfst en de astronomische herfst, ook wel ‘equinox’ genoemd, start vervolgens op 23 september. In september worden de nachten opvallend langer waardoor dit voor veel amateur-astronomen de start is van een nieuw seizoen van interessante waarnemingen. In dit artikel bespreken we wat er zoal te zien aan de sterrenhemel in september 2015.

OPGELET:
Kijk nooit naar objecten die zich dicht bij de Zon bevinden zonder voldoende bescherming. Kijk nooit door een telescoop, verrekijker of andere optische apparatuur richting de Zon. Dit kan het netvlies onherstelbaar beschadigen met blindheid tot gevolg!

De Maan en de planeten

De planeet die zich het dichtst bij de Zon bevindt, Mercurius, gaat in september 2015 kort na de Zon onder waardoor deze planeet niet zichtbaar is met het blote oog. Venus, de tweede planeet in ons zonnestelsel gezien vanaf de Zon, is ’s morgens als een heldere ‘ster’ te zien in het oosten. Venus heeft op dat moment een schijnbare helderheid van magnitude -4,1 en bevindt zich tot 21 september in het sterrenbeeld Kreeft (Cancer). De zichtbaarheid van Venus neemt vlug toe en vanaf 15 september 2015 komt deze planeet meer dan drie uur voor de Zon op. Met een kleine telescoop moet de fase van Venus, een kleine sikkel, al zichtbaar zijn. Mars, ook wel de ‘rode planeet’ genoemd omwille van zijn kleur, is ’s morgens in het oosten te zien in de buurt van de veel heldere planeet Venus. Mars heeft op dat moment een schijnbare helderheid van magnitude +2,0 en bevindt zich in het sterrenbeeld Leeuw (Leo). Ook de zichtbaarheid van Mars neemt in september 2015 verder toe. De grootste planeet uit ons zonnestelsel, Jupiter, is omstreeks 12 september 2015 terug te zien aan de ochtendhemel.

Samenstand van Jupiter, Venus, Mars en de maan van 10 tot 12 september (credit: Sterrengids 2015).

Samenstand van Jupiter, Venus, Mars en de maan van 10 tot 12 september (credit: Sterrengids 2015).

Jupiter kan dan kort voor het aanbreken van de dag worden teruggevonden in het oosten en heeft een schijnbare helderheid van magnitude -1,3. Op vrijdag 25 september 2015 kunnen we de vier grootste manen van Jupiter (Io, Callisto, Ganymedes en Europa) ten oosten van de planeetschijf terugvinden. In toenemende afstand van de planeet staan op dat moment Io, Europa, Callisto en Ganymedes. Saturnus, de prachtige planeet met zijn indrukwekkend ringenstelsel, is in september 2015 ’s avonds laag boven de horizon in het zuidwesten waarneembaar in het sterrenbeeld Weegschaal (Libra). De zichtbaarheid van Saturnus neemt af en eind september gaat deze planeet twee uur na de Zon onder. De twee verste planeten in ons zonnestelsel, Uranus en Neptunus, vinden we in 2015 terug in de sterrenbeelden Vissen (Pisces) en Waterman (Aquarius). Deze gasplaneten hebben een helderheid van magnitude +6,2 (Uranus) en +7,8 (Neptunus) waardoor deze enkel zichtbaar zijn met een telescoop. De gasplaneet Neptunus is op 1 september 2015 ook in oppositie. Deze planeet staat nu pal tegenover de Zon aan de hemel en is hierdoor de hele nacht waarneembaar. Op maandag 28 september 2015 is het volle Maan. Op vrijdag 11 september 2015 kunnen we onder gunstige omstandigheden de laatste maansikkel zien voor de volgende Nieuwe Maan. De Maan is op dat moment voor 3,8% verlicht.

Maansverduistering

In de nacht van 27 op 28 september 2015 heeft er een totale Maansverduistering plaats die in gans Europa zichtbaar is. Een maansverduistering is een astronomisch fenomeen dat plaatsvindt wanneer de Zon, de Aarde en de Maan zich op

In de nacht van 27 op 28 september 2015 heeft er een totale Maansverduistering plaats die in gans Europa zichtbaar is. Een maansverduistering is een astronomisch fenomeen dat plaatsvindt wanneer de Zon, de Aarde en de Maan zich op één lijn bevinden met de Aarde in het midden. Normaal weerkaatst de Maan het zonlicht terug naar de Aarde maar tijdens een maansverduistering kan de Maan geen zonlicht opvangen omdat de Aarde in de weg staat. Het zonlicht dat zich op dat moment door de aardatmosfeer doordringt, kleurt rood waardoor op de maan een rode gloed te zien is. Maansverduisteringen doen zich enkel voor tijdens volle maan maar niet tijdens elke volle maan. De baan van de Maan helt ongeveer 5,1° ten opzichte van het vlak waarin de Aarde om de zon draait, ook wel de ecliptica genoemd, en hierdoor kan een maansverduistering enkel maar plaatsvinden als de Maan zich in één van de twee punten bevindt waar het baanvlak de ecliptica snijdt. Zonsverduisteringen zijn meestal maar in een klein gebied op Aarde zichtbaar maar maansverduisteringen zijn daarentegen waarneembaar vanop elke plek waar de Maan te zien is. Op 28 september 2015 zal de Maan de schaduw van de Aarde binnenkomen om 03u07 Belgische tijd. Om 04u11 begint de totaliteit waarna om 04u48 het maximum van de totaliteit zal plaatsvinden. Om 05u23 is uiteindelijk het einde van de totaliteit waarna de Maan om 06u27 de schaduw van onze planeet zal verlaten. Hoogte van de Maan bij het begin van de eclips is 38°en 3° bij het einde, 24° hoog staat ze bij het maximum van de totaliteit. De Maan staat op het ogenblik van de totaliteit in het ZW-W.

Planetoïden in oppositie

De planetoïde 9 Metis is op zondag 6 september 2015 in oppositie. Op dat moment heeft Metis een schijnbare helderheid van magnitude +9,2 en kunnen we deze planetoïde terugvinden in het sterrenbeeld Waterman (Aquarius). Metis bereikt een maximale hoogte boven de horizon van ongeveer 22°. Door zijn zwakke helderheid is deze planetoïde enkel waarneembaar met grotere telescopen. Metis is één van de grotere planetoïden uit de planetoïdengordel dat zich tussen de banen van de planeten Mars en Jupiter bevindt. Deze kosmische rotsblok heeft een diameter die varieert tussen 220 en 130 kilometer en behoort tot de S-type planetoïden. Deze planetoïde beschrijft een elliptische baan om de Zon en bevindt zich gemiddeld ongeveer op 2,4 astronomische eenheden (AE) van onze ster. De Ierse astronoom Andrew Graham ontdekte dit hemellichaam op 25 april 1848 waarna dit werd genoemd naar Griekse godin Metis, één van de vrouwen van oppergoed Zeus en de moeder van Pallas Athena. Een andere bekende planetoïde, 4 Vesta, is op dinsdag 29 september 2015 in oppositie. Dit hemellichaam heeft op dat moment een helderheid van magnitude +6,2 en kan met een binoculair of kleine telescoop worden waargenomen. Vesta kunnen we op dat moment terugvinden in het sterrenbeeld Walvis (Cetus) en bereikt omstreeks 01u30 een maximale hoogte boven de horizon van ongeveer 30°. Vesta is de op twee na grootste planetoïde die zich tussen de planeten Mars en Jupiter bevindt en heeft een diameter van ongeveer 515 kilometer. Door haar grootte en ongewoon heldere oppervlak is Vesta de helderste planetoïde.

Aurigiden meteorenzwerm

Op maandag 1 september vindt het maximum plaats van de Aurigiden meteorenzwerm. Meteoren worden in de volksmond ook wel ‘vallende sterren’ genoemd maar in werkelijkheid gaat het om zeer kleine stukjes steen en gruis die onder hoge snelheden de atmosfeer van de Aarde binnendringen waarna ze op een hoogte van ongeveer 100 kilometer verdampen. De radiant van de Aurigiden meteorenzwerm, het punt aan de nachthemel van waaruit de meteoren lijken te komen, bevindt zich in het sterrenbeeld Voerman (Auriga). Onder goede omstandigheden is het mogelijk om van deze meteorenzwerm een tiental meteoren per uur te zien. Het beste moment om deze ‘vallende sterren’ waar te nemen is omstreeks 05u15 in de ochtend aangezien de radiant zich dan 51° boven de horizon bevindt. De Maan is op dat moment echter wel voor 85% verlicht waardoor deze dit jaar flink kan storen. Hierdoor zullen de zwakste meteoren niet zichtbaar zijn. Om meteoren waar te nemen, heb je geen speciale apparatuur nodig. Enkel een ligzetel, een heldere sterrenhemel, liefst een donkere locatie en wat geduld zijn genoeg.

Deep-sky

September is de perfecte maand om de emissienevel NGC 7822 waar te nemen. Deze nevel, die in 1829 werd ontdekt door de Britse astronoom John Herschel, kunnen we terugvinden in het sterrenbeeld Cepheus. Zijn schijnbare afmeting bedraagt 60,0′ en binnenin deze nevel bevindt zich een groep van jonge sterren die bekend staan als ‘Berkeley 59’ en slechts enkele miljoenen jaar oud zijn. Op donderdag 24 september 2015 staat deze nevel omstreeks 01u35 aan het hoogste punt, op een hoogte van 73°. Om dit contrastarme deep-sky object waar te nemen heb je een middelgrote of grote telescoop nodig. Ook de bekende planetaire nevel, NGC 7662, is in de maand september zeer goed waarneembaar. Deze nevel, die ook bekend is onder de naam ‘Blue Snowball’, is terug te vinden in het sterrenbeeld Andromeda en heeft een helderheid van magnitude +9,0. Op zaterdag 12 september 2015 staat deze planetaire nevel omstreeks 01u40 80° boven de horizon. Net als bij NGC 7822 heb je ook voor NGC 7662 een behoorlijke telescoop nodig om deze deep-sky objecten waar te nemen. Enkele deep-sky objecten die je in de maand september met een binoculair kan waarnemen zijn ondermeer de open sterrenhopen Messier 52 (M52) en Messier 34 (M34 – zie foto hieronder) in de sterrenbeelden Cassiopeia en Perseus en het bekende sterrenstelsel Messier 31 (M31) in het sterrenbeeld Andromeda.

M34, onlangs nog gefotografeerd door Paul Bakker.

M34, onlangs nog gefotografeerd door Paul Bakker.

Zoals met alle deep-sky objecten steeds het geval is, raden wij ook aan om deze objecten waar te nemen rond de periode van Nieuwe Maan zodat het Maanlicht niet stoort. Om deep-sky objecten goed waar te nemen met een verrekijker of een telescoop moet er zo weinig mogelijk storend licht zijn dat afkomstig is van de Maan, straten en steden. Op zondag 13 september 2015 is het Nieuwe Maan waardoor dit het meest geschikte moment is voor deep-sky waarnemingen.

De sterrenbeelden op 15 september 2015 (23u30)

Hubble’s Tonight Sky over juni 2015

Hieronder weer de maandelijkse video van Hubble’s Tonight’s Sky, waarin je kan zien wat er allemaal voor interessants aan de hemel staat te gebeuren deze maand.

Interessante en nuttige links:

Bron: Spacepage.be + Hubble..

Share

Comments

  1. 1 september 2015 begint op dinsdag. En wat doen 22 juni 2013 en 27 juni 2014 in het verhaal ?

  2. De tekst is inmiddels aangepast. Charon, nogmaals bedankt.

Speak Your Mind

*