29 maart 2024

Omloopbaan van bizarre planeet verklaard?

(Credit: Paul Kalas, UC Berkeley

Vorig jaar werd een exoplaneet direct gefotografeerd door de Gemini Planet Imager. Dat is een fantastische prestatie natuurlijk, maar het wordt nog veel gekker. De planeet in kwestie bleek namelijk nogal ver van z’n moederster te staan – 16 keer de afstand tussen de zon en Pluto, om precies te zijn. Volgens de huidige modellen van planeetvorming kan een planeet nooit op zo’n locatie ontstaan zijn. Hoe is de planeet, die door het leven gaat als HD 106906b, daar in vredesnaam terecht gekomen?Astronomen denken nu het antwoord te hebben. De moederster HD 106906 heeft namelijk ook een scheve en zeer verstoorde kometengordel en die houdt vermoedelijk verband met de bizarre locatie van de planeet. “Iets” heeft het planetenstelsel helemaal verstoord en door elkaar geschud! Dat “iets” zou een passerende ster geweest kunnen zijn, maar ook een tweede massieve planeet (die nog niet gevonden is).In het zonnestelsel is vroeger iets soortgelijks gebeurd. Ook de zon heeft immers een kometengordel (de Kuipergordel) en deze heeft in de loop van de geschiedenis ruim 99% van zijn massa verloren. Astronomen vermoeden dat een interactie tussen Jupiter en Saturnus hiervan de oorzaak is (zie het zogenaamde Nice-model en het Grand Tack-model). Dankzij die interactie hebben de ijsreuzen Uranus en Neptunus een rotschop gekregen.Ze zijn naar buiten gemigreerd, waarbij ze dwars door de Kuipergordel geploegd zijn. De inhoud van de Kuipergordel is toen voor het grootste gedeelte weggeslingerd. Een deel heeft later de Oortwolk gevormd, op veel grotere afstand tot de zon. Ook blijkt uit computermodellen dat het zonnestelsel nog een ijsreus bevat heeft, die bij dit proces naar buiten is geslingerd. Niemand weet waar deze planeet terecht is gekomen (hoewel ik persoonlijk denk dat een nieuw “thuis” in de Oortwolk best mogelijk is).

Iets soortgelijks is wellicht bij HD 106906 gebeurd. Door interacties tussen planeten is een planeet weggeslingerd en op grote afstand van de moederster terecht gekomen. De planeet zou zelfs een eigen puinschijf kunnen hebben, van materiaal dat tijdens de migratie is meegetrokken. Bij een recent onderzoek zijn inderdaad drie aanwijzingen gevonden voor een massieve stofgordel rondom de planeet, hoewel in alledrie de gevallen ook andere oorzaken tot de mogelijkheid behoren.Zelfs als de migratie van HD 106906b geen verband houdt met planeten, kan de passage van een ster op korte afstand van HD 106906 tot een soortgelijk gevolg leiden. Welke van de twee opties hier geldig is, is niet bekend. Het laat wel zien dat de jonge jaren van planetenstelsels chaotisch en gewelddadig kunnen zijn.De ster HD 106906 bevind zich op een afstand van 300 lichtjaar, in de richting van het sterrenbeeld Zuiderkruis. De ster is vergelijkbaar met de zon, maar veel jonger: slechts 3 miljoen jaar oud. De planeet HD 106906b heeft een massa van 11 Jupiters en staat op een afstand van maar liefst 650 AU van z’n moederster (waarbij 1 AU de afstand aarde-zon is).Oh, voor de liefhebbers. Naar aanleiding van de derde editie van de “Extreme Solar Systems” conventie heeft een Google-hangout plaatsgevonden, waarin allerlei spannende ontdekkingen uit de doeken worden gedaan. Hieronder kun je het gedeelte zien over HD 106906b:

Bron: University of California, Berkeley.

Share

Comments

  1. Hmm, kan ie niet net zoals de maan ieder jaar steeds iets vaker van ons vandaan gaat, van zijn moederster vandaan gaan?

    • Olaf van Kooten zegt

      De ster en planeet zijn 3 miljoen jaar oud, da’s piepjong naar kosmische maatstaven. Een planeet kan op die manier nooit in zo’n korte tijd helemaal daar terecht zijn gekomen 😉

  2. Zou het misschien een black hole kunnen zijn geweest die langs scheerden

Speak Your Mind

*