28 maart 2024

Waarom hebben we eigenlijk schrikkeldagen?

Credit: NASA


Het is vandaag 29 februari, schrikkeldag. Eens in de vier jaar [1]Ik onthou het altijd zo: het schrikkeljaar is altijd als je de olympische zomerspelen hebt. hebben we die en de extra dag is nodig om de kalender van 365 dagen in de pas te laten lopen met de beweging van de aarde om de zon. Uitgangspunt is het zogenaamde tropische jaar (van Grieks: tropein, wenden of keren), de gemiddelde tijd tussen twee passages van de Zon door het lentepunt. Dat tropische jaar duurt om precies te zijn 365,242347 dagen of 365 dagen 5 uur 49 minuten 1,114 seconde. De niet-schrikkeljaren tellen op de kalender 365 dagen, dus ieder jaar is de kalender bijna zes uren korter dan de aarde over één omwenteling om de zon doet. De vierjarige schrikkeldag is er dus om de kalender weer gelijk te trekken met het tropische jaar. Maar ja, 0,242347 dag of 5 uur 49 minuten en 1,114 seconde is niet hetzelfde als 6 uren, dus de schrikkeldag corrigeert niet alles. De schrikkeldag is eigenlijk iets te lang, want hierdoor loopt de kalender weer 45 minuten vóór op het tropische jaar. Als je iedere vier jaar een schrikkeldag hebt, dan zal die 45 minuten in een periode van 400 jaren oplopen tot drie dagen. In principe zou je dit op kunnen lossen door elke 128 jaar (dus elk 32ste schrikkeljaar) geen schrikkeljaar in te voeren, iets wat ze in Iran ook doen.

Credit: NASA

Wij gebruiken in het Westen de zogenaamde gregoriaanse kalender en die lost de overcompensatie op door eeuwjaren uit te zonderen van schrikkeljaren. Maar ook weer niet alle eeuwjaren: eeuwjaren die deelbaar zijn door 400 (zoals 2000) worden als schrikkeljaar behouden, eeuwjaren die niet deelbaar zijn door 400 (zoals 1700, 1800, 1900) niet. Helemaal 100% is de correctie daarmee nog steeds niet – zucht – want je blijft met kleine verschillen zitten, die in de loop van de vele eeuwen uitgroeien tot grotere waarden. Volgens berekeningen zou de eerstvolgende ‘extra’ correctie moeten plaatsvinden in het jaar 4905. In dat jaar zal er een extra schrikkeldag zijn. Dus twee jaar achter elkaar 29 februari. Een daarop volgende correctie zal moeten plaatsvinden in het jaar 8228. Op zich is dat jaar al een schrikkeljaar met 29 februari. Door deze extra correctie zal er dan ook een 30e februari zijn. Ja ja mensen, je zou maar geboren worden op 30 februari, dan word je niet oud. 🙂 In één van de bronnen van deze Astroblogs, Phil Plait’s Bad Astronomy, kan je nog veel meer berekeningen zien over de schrikkeldag en de vele correcties die erop nodig zijn. Interessant om te lezen! Oh ja, ik kwam ook nog deze leuke video over de schrikkeldag tegen. Moet je echt even bekijken.

Bron: Bad Astronomy + Wikipedia. [Update] Phil Plait kwam zelf in een volgende blog aanzetten met een ander kort, maar leerzaam filmpje over schrikkeldagen en -jaren. Daarin wordt aan het einde verwezen naar de video hierboven.

Voetnoten

Voetnoten
1 Ik onthou het altijd zo: het schrikkeljaar is altijd als je de olympische zomerspelen hebt.
Share

Comments

  1. Als je op 30 februari geboren wordt, word je niet oud, beste Arie? Ik zou durven beweren dat je dan juist eeuwig jong blijft! 🙂

    Toevallig vandaag op mijn Facebook-pagina ook een stukje over Schrikkeldag geschreven.
    Zie: https://www.facebook.com/sybold.deen

    Wisten jullie dat er op Schrikkeldag in Nederland aanzienlijk minder kinderen geboren worden dan op een vergelijkbare weekdag in februari? Het CBS heeft dit uitgezocht en dit merkwaardige fenomeen doet zich telkens weer voor. Soms is de afwijking een paar procent, maar soms ook meer. In het jaar 2000 was de afwijking bijna 13%. Ik ben heel benieuwd of hier een wetenschappelijke verklaring voor kan worden gevonden.
    Hier het artikel van het CBS: http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bevolking/publicaties/artikelen/archief/2016/bijna-11-duizend-jarigen-op-schrikkeldag.htm

    Sybold Deen

  2. Sybold, of je nou jong of oud bent als je geboren bent op de 30e februari doet er niet meer toe, want in het jaar 2882 zal er helemaal geen 30e februari zijn. Zo begreep ik zojuist van New Scientist, dat mij hier op wees. Lees de update in de blog en je ziet welke opzienbarende bron debet is aan het verhaal van de 30e februari. 🙂
    Eh… dat minder geboortes op een schrikkeldag, vreemd dat dat uit de cijfers naar voren komt. Maar statistieken laten vaker gekke dingen zien. Misschien blijkt ook wel dat er op 18 augustus als dat op een woensdag valt minder mensen geboren worden dan gemiddeld. Tsja, wat zegt dat dan?

    • Enceladus zegt

      Mmm, ik heb eens gekeken naar die link van Sybold en het is toch wel opvallend hoor:

      Gemiddelde donderdag in februari 1996: 526 geboorten
      Schrikkeldag donderdag 29 februari 1996: 499 geboorten
      Dat is 5,1% minder

      Gemiddelde dinsdag in februari 2000: 616 geboorten
      Schrikkeldag dinsdag 29 februari 2000: 537 geboorten
      Dat is 12,8% minder

      Gemiddelde zondag in februari 2004: 422 geboorten
      Schrikkeldag zondag 29 februari 2004: 409 geboorten
      Dat is 3,1% minder

      Gemiddelde vrijdag in februari 2008: 524 geboorten
      Schrikkeldag vrijdag 29 februari 2008: 481 geboorten
      Dat is 8,2% minder

      Gemiddelde woensdag in februari 2012: 508 geboorten
      Schrikkeldag woensdag 29 februari 2012: 475 geboorten
      Dat is 6,5% minder

      Over vijf minuten is deze Schrikkeldag over en kan de balans weer op worden gemaakt.
      Wat mij opvalt: in 20 jaar tijd, met 5 Schrikkeldagen was het ALTIJD lager en nooit HOGER.
      Dat is geen toeval meer en volgens mij mag je wel spreken van een significant verschil.

      Dat het verschijnsel zich ook al voor 1996 voordeed kun je opmaken uit het feit dat het CBS meldt dat vandaag 10.700 mensen in Nederland jarig waren. Volgens het CBS woonden er vandaag in Nederland 16.944.273 mensen.
      Delen we dat aantal door 365, dan komen we op gemiddeld 46.422 mensen jarig per dag. Aangezien Schrikkeldag maar eens in de vier jaar voorkomt zou je dus 46.422 moeten delen door 4 om het aantal mensen te krijgen dat op 29 februari jarig is. 46422 gedeeld door 4 = 11606 (afgerond). En dat is dus aanzienlijk meer dan 10.700. Het scheelt 7,8%.

      Mijn conclusie: er is sprake van een significant verlaagd geboortecijfer op Schrikkeldag. De grote vraag is: Hoe kan dat? Zouden hoogzwangere vrouwen al dan niet bewust in staat zijn de geboorte iets uit te stellen? En zo ja, waarom zouden ze dat dan doen?

      Ik weet het: dit heeft niet zo gek veel met astronomie te maken. Maar het is wel een indirect gevolg van hoe wij onze kalender indelen. En dat is toch echt afhankelijk van de gang van onze planeet om de zon.

      groet,
      Gert (Enceladus)

      • Enceladus zegt

        PS: strikt genomen moet je 16.944.273 natuurlijk delen door 365,25.
        Dan kom je uit op 46391 jarigen per dag. En deel je dat weer door vier, dan zouden er op Schrikkeldag eigenlijk 11.598 jarigen moeten zijn. In werkelijkheid zijn er 10.700. Het verschil is dan 7,7%.

        Nu zullen er vast wel verschillen zijn in het aantal geboorten gedurende de wintermaanden t.o.v. de andere maanden van het jaar, maar nogmaals: het verschil met andere weekdagen in februari is toch echt frappant te noemen!

        Ondertussen is het 1 maart. 😉

        groet,
        Gert (Enceladus)

      • Paul Bakker zegt

        Ik heb als hypothese (ik heb het niet onderzocht) een hele simpele verklaring voor het mindere aantal geboortes op schrikkeldagen en dat is sjoemelen. Als kinderen worden geboren in de buurt van de datumgrens wordt er een beetje met de tijd geschoven zodat de verjaardag toch niet op de ongelukkige 29 februari valt.
        Ook worden veel geboortes tegenwoordig opgewekt als het kindje te lang op zich laat wachten. Daarbij zal zeker op de kalender gekeken worden.

  3. Enceladus zegt

    Dat ezelsbruggetje met de Olympische spelen is niet helemaal correct. Het moet zijn: het schrikkeljaar is altijd als je Olympische zomerspelen hebt. De winterspelen worden tegenwoordig immers in niet-schrikkeljaren gehouden.
    Overigens wel leuk dat de Olympische zomersporters dus automatische één extra dag voorbereiding hebben. 🙂

    groet,
    Gert (Enceladus)

  4. Enceladus zegt

    Ik kwam nog een leuke reactie van een 8-jarig kind tegen op internet: “Ik dacht dat minderjarig betekende dat je op een schrikkeldag geboren bent.”

    Op zich is dat geen eens zo’n gekke gedachte, want los van dat je minder vaak jarig bent, moet je als schrikkeldagjarige echt bejaard worden voordat je meerderjarig bent (je wordt immers pas 18 als je biologisch 72 jaar oud bent). Al die tijd blijf je dus eigenlijk minderjarig. 😉

    groet,
    Gert (Enceladus)

  5. De artsen hebben aardig wat middeltjes om de geboorte te manipuleren….het hormoon oxytocine (pitocin) is de bekendste als je een hekel hebt aan 29 februari. Ook het stresshormoon cortisol kan de geboorte vervroegen als je van die schrikkeldatum erg zenuwachtig word.
    Van mij kunnen de schrikkeljaren een tijdje worden overgeslagen, dan wordt uiteindelijk december weer de 10e maand zoals het hoort 🙂

Laat een antwoord achter aan Arie Nouwen Reactie annuleren

*