28 maart 2024

Hubble ziet uitzonderlijk helder sterrenstelsel op recordafstand

Credit: NASA, ESA, and P. Oesch (Yale University)

Sterrenkundigen zijn er in geslaagd om met de NASA/ESA Hubble Space Telescope (HST) een sterrenstelsel waar te nemen dat op een recordafstand van de aarde staat. Nooit eerder werd een sterrenstelsel gevonden dat zo ver van de aarde verwijderd is – maar liefst 13,4 miljard lichtjaar van ons vandaan. GN-z11, zoals het stelsel wordt genoemd, heeft een roodverschuiving van maar liefst 11,1, hetgeen betekent dat het al 400 miljoen jaar na de oerknal bestond, het begin van het heelal, dat 13,8 miljard jaar achter ons ligt. Dát Hubble dit sterrenstelsel kan zien is een verrassing, want de gedachte was algemeen dat alleen telescopen zoals Hubble’s opvolger de James Webb Space Telescope (JWST) dit soort zwakke sterrenstelsels in infraroodlicht kunnen zien. Maar GN-z11 blijkt zo bijzonder helder te zijn, dat ‘zelfs’ Hubble ‘m kan zien. En dat niet alleen, het sterrenstelsel is zelfs waargenomen en daarmee ook bevestigd door de Spitzer infrarood ruimtetelescoop. De sterrenkundigen die GN-z11 waarnamen, waaronder drie Nederlanders, konden in eerste instantie niet geloven dat GN-z11 echt zo ver weg staat, maar alle waarnemingen en controles – gedaan door de roodverschuiving in het spectrum te meten – bevestigen de ongelofelijke afstand.

Credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI)

De ontdekking van GN-z11 levert wel gelijk een groot probleem voor de sterrenkundigen op, want alle modellen van het vroege heelal gaan er niet van uit dat zo vroeg in de evolutie van het heelal al zulke grote sterrenstelsels bestaan, die meer dan een miljard sterren moeten hebben geteld. Dat betekent dat de modellen weer terug naar de tekentafel moeten. Hier het wetenschappelijke artikel over de ontdekking van GN-z11. Hieronder nog een video waarin wordt ingezoomd op GN-z11.

Bron: Hubble.

Share

Comments

  1. Precies, een big bang is een explosie en dus moeten we in 3D denken tijd bij ons tijd big bang en tijd verder weg van ons voorbij de big bang

    Neem als voorbeeld jaartelling voor Christus en na Christus daarbij denkende dat Christus die big bang was

    dus alle objecten voorbij big bang verwijderen met het vergroten van afstand steeds sneller van ons, maar dit geldt ook voor onze helft van de ruimte, want wij verwijderen idem ook van de big bang.

    Dit is zoals ik het zie.
    Groet, Edu

    • 3 March 2016 at 19:42
      Exactly, a big bang is an explosion and so we have to think in 3D time with us time big bang and time further away from us beyond the big bang

      Take as an example calendar before Christ time and after Christ time in thinking that Christ is that big bang was

      So all objects and space time passing after big bang increase their distance from us faster and faster, but this also applies to our half of the space, we increase our distance ditto from the big bang.

      This is as I see it

  2. Eh… Edu, één taal is voldoende hoor. 🙂 Maar over de oerknal: het is een groot en vaak gehoord misverstand. de oerknal was geen explosie. Dat wordt zo vaak wel verondersteld, maar is niet hetgeen er is gebeurd. Bij een explosie vliegt er iets vanuit een punt met grote snelheid naar alle kanten door de lucht. Bij de oerknal is het de ruimte zelf die expandeert en alles wat er in de ruimte is, dat expandeert mee. Da’s toch echt een cruciaal verschil.

    • Ja, maar dat komt natuurlijk omdat bij de oude BB theorie de explosie er met de paplepel is ingegoten. Na inflatie werd dat anders….maar krijg na zoveel jaren die explosie er maar eens uit bij de mensen. Ik kom zelfs nog prof’s tegen die heel fanatiek over een enorme explosie staan te vertellen 🙂

    • Oke geen explosie dus I got it finally ^^ Maar de ruimte die expandeert dus toch vanuit een centrum moment

      maar zoals ik het zie blijft dit voor mij zoals ik het zie en het meest logische om de meest grootste afstand nog waar te nemen Melkweg clusters die mogelijk al ver ontwikkeld waren

      wij 4 3 2 1 (0 start ruimte tijd expansie 0) -1 -2 -3 -4 verder weg dan wij wij kunnen zien

      En daarbij vanaf de startmoment van expansie de grootste snelheid (4) en daarna na verloop van tijd na big bang steeds minder snelle expansie (1)

      • Ik kan wel een beetje erover vertellen;

        Over het tijdstip “O” kan niemand wat melden, dat is een grote onbekende. Het vroegste moment waarover e.e.a. duidelijk is, is toen het heelal 1e-32 seconde oud was. Hoofdzakelijk door puur natuurkunde te gebruiken en berekeningen te maken. Het begon met inflatie, wat wil zeggen “verschrikkelijk snel uitdijen”. Die inflatie duurde maar kort, ongeveer totdat het heelal ongeveer zo groot was als een bowlingbal. Daarna ging het over in expansie. De eerste plm. 8 miljard jaar remde de expansie af, en daarna raakte het in een versnelling (Dark Energy).

        De eerste 380.000 jaar van het heelal moeten we het met natuurkunde en rekenen doen, omdat daarvoor licht nog niet vrij kon reizen. Dus we kunnen niet verder terug kijken en het oudste wat we zien is dat moment toen het heelal 380.000 jaar oud was, we noemen dat de cosmic microwave background radiation of CMB. Als we mazzel hebben kunnen we met gebruik van gravitational waves straks wel verder terugkijken, omdat die waves niet zoals licht werden gehinderd in hun reis.

        Stel je nu een “bubble” voor in het heelal wat er was toen het 380.000 jaar oud was. Die bubble, of dat stukje heelal, had een straal van 42 miljoen lichtjaar. Sindsdien is het heelal 1090 keer zo groot geworden en daarmee komt onze bubble op een stuk van het heelal met een straal van 45,78 miljard lichtjaar. Dus een diameter van plm. 92 miljard lichtjaar. Dat is het gedeelte van het heelal wat we nu kunnen waarnemen. Het gehele heelal is natuurlijk een stuk groter en schattingen lopen uiteen van 20x tot oneindig.

        Hoe kan het gedeelte van het heelal wat we nu kunnen waarnemen, 92 miljard lichtjaar in diameter zijn? Dat is theoretisch. Als wij nu een melkweg zien op 13 miljard lichtjaar afstand…..dan is dat licht 13 miljard jaar onderweg geweest naar ons. Dus toen het licht vertrok van die melkweg, heel lang geleden, stond die melkweg veel dichterbij. En 13 miljard jaar was dat licht onderweg naar ons, terwijl die melkweg al die tijd steeds verder weg bewoog van ons. Met berekeningen weten we dat die melkweg “nu” ongeveer 40 tot 45 miljard jaar van ons af staat.

        Althans…zo is het in grote lijnen een beetje gegaan 🙂

        • Enceladus zegt

          Maar als je verder terug wilt kijken, dan zouden er de eerste 380.000 jaar toch al gravitational waves moeten zijn geweest? En voor zover we nu weten worden die opgewekt door botsende zwarte gaten. Waren die er dan al gedurende de eerste 380.000 jaar?

          groet,
          Gert (Enceladus)

          • Nee dat niet…..als dat zo was dan was het hele heelal geklapt en een zwart gat geworden. Maar de natuurkrachten werkten allemaal onvoorstelbaar precies. Je hebt vast wel eens de kreet gehoord “als zwaartekracht 1/triljardste zwakker of sterker was geweest, was het heelal “mislukt”. Dus de eerste zwarte gaten zijn na de eerste sterren gekomen, alhoewel er ook gaswolken zo groot kunnen zijn geweest dat ze direct een zwart gat vormde inplaats van een ster (direct collapse).

            Niet alleen zwarte graten kunnen die golven maken. Maar de golven zijn zwak, en verzwakken tijdens de reis. Dus ze zoeken het grofste geweld op om ze te kunnen detecteren…zwarte gaten die samensmelten. Botsende neutronensterren etc kunnen het ook, evenals een supernova, maar die golven zijn nu nog te zwak om te kunnen detecteren.

            Maar naast massa, kan concentratie van energie (1) ook ruimte-tijd vervormen. Inflatie en expansie ging met zoveel geweld dat men verwacht dat het ook zwaartekracht golven veroorzaakte. Denk ook aan b.v. een gewichtsloze doos….gevuld met gewichtsloze fotonen…door de energie en beweging van de fotonen krijgt de doos massa. Ook b.v. protonen en neutronen krijgen 90% van de massa door de gebonden energie en de energie van de razendsnelle beweging van de quarks. Higgs voegt maar iets van 10% massa toe 🙂 Dus ook zonder de aanwezigheid van materie/massa kan je ruimte-tijd buigen.

            (1) er zijn al tests gedaan waarbij ze met sterke lasers ruimte-tijd konden vervormen. Als ik het nog kan vinden post ik nog een link daarover. Het heeft te maken met het laten tijdreizen van een enkele atoom of sub-atomic deeltje. (ik bedoel niet CERN)

  3. Robert Heijd zegt

    Vind dit ook zo interessant, voorop gesteld dat ik er eigenlijk meer vragen dan antwoorden over heb! Zoals ik het begrijp is de BB theory gewoon een terugtelsommetje, ja we zien dat het uitdijt aan de hand van de redshift in onze ems waarnemingen. Dus terug gerekend is het in een punt begonnen. Gaat er bij mij niet in. Enige bewijs hiervoor zou dan zijn dat hoe verder je terug kijkt. hoe jonger de sterrenstelsels lijken(?). Maar dat gaat dan wel om kleine blobjes kleur op een fotoplaat, zoals hierboven…
    Wat ik ook niet duidelijk heb is dat ik begrijp dat die buitengrens van dat 13, nog wat miljard jaar tevens de grens is waarop de roodverschuiving dusdanig is dat de fotonen hun energie compleet verliezen, dus met andere woorden er kan nog wel 300 miljard jaar aan sterrenstelsels achter zitten, maar dat licht kan ons nooit bereiken omdat het ‘uitelkaar valt’ voordat het ons bereikt. Toch stellen ze deze grens vast als het begin van alles blijkbaar, ook hier mis ik iets?

  4. Alle modellen van de oerknaltheorie gaan er van uit dat zo vroeg in de evolutie van het heelal geen grote sterrenstelsels kunnen bestaan. Sterker nog, nog niet zo lang geleden, op 5 februari 2015, werden de resultaten van de Planck-sateliet bekend en heeft men berekend aan de hand van metingen aan de achtergrondstraling dat het minstens 550 miljoen jaar geduurd moet hebben voordat de eerste sterren hun licht lieten schijnen. Maar dit is in tegenspraak met foto’s van Hubble. Daarop staat dus een sterrenstelsel die er al 150 miljoen jaar eerder was en mogelijk toen al een tijdje aan het firmament schitterde.

    Het zijn spannende tijden. Ik ben benieuwd hoe men hier een mouw aan weet te passen.

  5. Robert Heijd zegt

    Super interessant. Wat verveeld kijk er dan altijd graag naar, wat ik dan altijd frappant vind aan die tijdsgrens, is dat ik mij afvraag of het eigenlijk wel bestaat. We zoeken met zn alleen naar een nulpunt voor het begin van iets, heel menselijk, maar materie op zich heeft daar geen boodschap aan. Ik wilde dat ik een beter antwoord had, bedankt voor uw reactie, en ik vind deze tijd op meter verklaring voor de roodverschuivingswaarname een veel betere dan ik zelf kende, gelukkig 🙂

Speak Your Mind

*