28 maart 2024

Pasgeboren zwerfplaneet in de omgeving van de zon gevonden

Credit: David Rodriguez, using visualization software Uniview by SCISS and the American Museum of Natural History’s Digital Universe data.

Astronomen hebben een jonge en hete zwerfplaneet gevonden in de omgeving van de zon. Het object heeft de welluidende naam 2MASS J1119-1137 gekregen (J1119 voor vrienden) en staat op een afstand van zo’n 90 lichtjaar. De leeftijd van het object wordt geschat op tien miljoen jaar.Nu is het geen gemakkelijke opgave om dergelijke objecten te onderscheiden van verre rode sterren. Immers, als het licht van deze sterren door dichte stofwolken beweegt, dan kan het licht van zo’n ster zich vermommen als het licht van een spannende jonge planeet, terwijl dat helemaal niet het geval is. Vandaar dat de astronomen gebruik hebben gemaakt van de FLAMINGOS-2 spectrograaf (aan boord van de Gemini South-telescoop in Chili) om uitsluitsel te verkrijgen. Hiermee is bevestigd dat ze werkelijk met een jonge planeet van doen hebben en niet met een achtergrondster. Aan de hand van de gegevens wordt de massa van J1119 geschat op 4 tot 8 Jupitermassa’s.

Animatie van een jonge sub-bruine dwerg of super-Jupiter. Credits: NASA/JPL-Caltech

Goed, maar hoe kunnen ze de leeftijd van de planeet achterhalen? De Gemini-observaties hebben uitgewezen dat het object jonger moet zijn dan 200 miljoen jaar. Als het object niet veel jonger is dan dat, dan is het vermoedelijk een bruine dwerg – een object dat qua massa en eigenschappen tussen een ster en een planeet in zit. Vervolgwaarnemingen hebben echter uitgewezen dat J1119 met dezelfde snelheid beweegt (en in dezelfde richting) als een sterrengroep die de TW Hydrae associatie wordt genoemd. Alle sterren van die groep zijn ongeveer tien miljoen jaar oud en dat geldt dus ook voor J1119. Dat betekent dat het een jonge planeet moet zijn, maar dan zonder moederster. Bron: Carnegie Institution of ScienceNoot van AstroBlogs:Maar hoe noem je zo’n object nou? Dat hangt er vanaf hoe het is ontstaan. Als een object van vier tot acht Jupitermassa’s ontstaan is zoals een ster (of een bruine dwerg), dus vanuit het samentrekken van een gaswolk, dan noem je het een sub-bruine dwerg. Als een object van vier tot acht Jupitermassa’s ontstaan is zoals een planeet, dus vanuit het samenklonteren van een wervelende schijf rondom een pasgeboren ster, en vervolgens is weggeslingerd, dan noem je het een zwerfplaneet (of weesplaneet). Maar je kunt natuurlijk nooit weten wat precies gebeurd is en beide soorten objecten zijn qua uiterlijke kenmerken niet van elkaar te onderscheiden, dus mag je J1119 wat mij betreft zowel een sub-bruine dwerg als een zwerfplaneet noemen. Kies maar! 😛

Share

Comments

  1. ???????in de omgeving van de zon gevonden???????

    Dus nog een extra planeet in ons stelsel??

    • Olaf van Kooten zegt

      “in de omgeving van de zon” is nogal een relatief begrip, evenals het Engelse “solar neighbourhood”. In dit geval bedoelen we niet “binnen het zonnestelsel”, we hebben het immers over 90 lichtjaar. Het is wél het meest nabije voorbeeld van zo’n jonge vrije planeet, dus in dat opzicht is 90 lichtjaar “in de omgeving van de zon” (sowieso natuurlijk ten opzichte van de gehele Melkweg).

  2. Hahaha,
    Ja zo lus ik er nog eentje…

    Dus Proxima Centauri is dan net om de hoek? Hoor hij daar niet bij?

  3. indien een sub-bruine dwerg,
    is er dan na de samentrekking van de gaswolk geen residu . ?
    immers de zon heeft óók , gelukkig maar anders had ik niks te schrijven gehad , nog van alles erom heen draaien.
    dus als dat te achterhalen is mag het niet meer zo moeilijk zijn.

    de weggeslingerde zal vermoedelijk toch weinig dan wel niets hebben meegenomen in het zog.

    • Olaf van Kooten zegt

      Nou, de kans is inderdaad aanwezig dat zich rond het object een protoplanetaire schijf bevindt, waaruit werelden ontstaan. Maar noem je die werelden dan planeten of manen? 😛

      – Een weggeslingerde planeet kan met zijn zwaartekracht heel wat in zijn kielzog meenemen. Of dat ook geldt voor een complete schijf, dan moet ik je het antwoord schuldig blijven. Zijn er deskundigen in de zaal? 😉

      • Niet dat ik deskundige ben….maar ik reply toch 🙂

        Als het een bruine dwerg is, of zeg maar een mislukte ster, dan zal het restant van de wolk waaruit het is ontstaan nog om dat object hangen. De wolk had vanaf het begin een bepaalde richting en snelheid waarmee het zich door het heelal beweegt. Mocht daar een bruine dwerg in ontstaan, heeft deze dezelfde richting en snelheid door het heelal. Het zal dus een geheel blijven, tenzij echte sterren op de route materiaal hebben weggesnoept.

        Is het een Jupiter achtige planeet van oorsprong, 4 tot 8 keer diens massa, dan zou het wat materieel mee kunnen slepen. Maar dat blijft beperkt tot wat er zich in zijn directe omgeving bevond. Zoals Jupiter manen heeft, of Saturnus (goed zichtbare) ringen….dat zou meeverhuizen. Wat op een grotere afstand stond, zal een baan om de moederster hebben gehad, en zal dat ook houden. Behalve wat de wandelende planeet op zijn route “naar buiten” tegenkwam…dat kan het alsnog lospeuteren van de moederster, als de afstand maar klein genoeg is.

  4. Enceladus zegt

    Hoe toepasselijk: https://m.youtube.com/watch?v=T9pF49LkxZY

    groet,
    Gert (Portishead-fan)

Speak Your Mind

*