28 maart 2024

Is ’t vreemd dat veel zwarte gaten in het gebied ELAIS-N1 dezelfde kant uit wijzen?

De jets of straalstromen van zwarte gaten in het gebied ELAIS-N1, links met cirkels aangegeven, rechts zonder de cirkels. Credit: Andrew Russ Taylor.

Onderzoek met behulp van de Giant Metrewave Radio Telescope (GMRT) in India heeft uitgewezen dat opvallend veel superzware zwarte gaten in de centra van sterrenstelsels, welke zich bevinden in een gebied in het heelal genaamd ELAIS-N1 (schijnbaar één graad groot aan de hemel – twee maandiameters) allemaal dezelfde kant uit wijzen, dat wil zeggen dat de energierijke straalstromen, die vanuit hun rotatieassen in twee tegengestelde richtingen in de ruimte worden uitgespuugd, dezelfde kant uit wijzen. Net zoals kompasnaalden dus, die allemaal naar ’t noorden wijzen. Het betreft hier zwarte gaten in sterrenstelsels, die miljoenen jaren van elkaar verwijderd zijn, dus zo’n ‘alignment’ zoals ze het noemen zou je als iets mysterieus op kunnen vatten en in de media is het de laatste tijd ook wel als zodanig afgeschilderd. Toch is deze overeenkomst in richting niet heel vreemd, hij is verklaarbaar. De mogelijkheid dat de overeenkomst op toeval berust lijkt klein, de kans dat zoveel zwarte gaten in zo’n gebied dezelfde kant uitwijzen is 0,1%, verwaarloosbaar klein.

Foto van ELAIS-N1, gemaakt door het Spitzer Wide-area Infrared Extragalactic (SWIRE) Legacy project. Credit NASA/JPL-Caltech/C. Lonsdale (IPAC/Caltech) and the SWIRE Team

Er moet dus iets zijn wat die zwarte gaten bindt, ondanks hun grote afstand. En die binding is er. Want alle sterrenstelsels in ELAIS-N1 maken deel uit van één groot filament van clusters en superclusters van sterrenstelsels. Dergelijke filamenten vormen het ‘skelet’ van het heelal en ze zijn ontstaan kort na de oerknal, waarmee 13,8 miljard jaar geleden het heelal begon, uit kleinschalige massa-fluctuaties. De zwarte gaten die nu zijn waargenomen hebben die overeenstemming in richting behouden, die in dat filament in het vroege heelal door gravitationele interactie was ontstaan. Bij quasars zijn dergelijke ‘alignments’ in richtingen ook gevonden. Niets vreemd dus onder de zon… in dit geval. Bron: Koberlein.

Share

Comments

  1. Ik vind dit wel degelijk vreemd. Als dit te maken heeft met de bewegingsrichting van het filament dan zou dit ook op moeten gaan voor de rest van het universum dat uit een centraal punt is ontstaan. De oriëntatie van de straalstromen zouden dan i.m.h.o. allemaal naar de voormalige oerknal gericht moeten zijn, maar integendeel; het is een complete chaos.

    • Alle materie en energie zat aan de binnenkant van de oerknal.
      Dit betekend dat die ‘explosie’ het al heeft bevrijd, en niet dat de schokgolf over het al heen is getrokken.

      Zie het als een opgeblazen ballon, die op t=0 sec., uiteen spat, in een vacuüm ruimte.
      De oriëntatie komt niet van de ‘hele gassen’** die over de ontstane materie en energie heen trekt,
      maar van de zwaarte kracht die in dat prille begin reeds aanwezig was.

      ** de hele gassen zijn het gescheurde vlies van de ballon. 😉

      Waarschijnlijk geldt het dus ook voor de zwarte gaten die hier ‘lokaal’ aanwezig zijn.
      Alle sterrenstelsels (-in_wording) hier ( zoals Melkweg, Andromeda, Magelhaense wolken ) waren toen ook al een onderdeel van een groter geheel : de Lokale Groep (-in_wording).
      Als schot voor de boeg gok ik dat de zwarte gaten in deze stelsels ook een “alignment” hebben, niet persé gelijk aan die in het artikel wordt genoemd.

      Groet, Paul

    • Nico, er is niet een plek ergens in het heelal dat aan te wijzen als de plek waar de oerknal plaatsvind, de plek van de ‘voormalige oerknal’. Er is dus ook geen punt waarheen de filamenten gericht zouden moeten zijn.

      • Dat het niet aan te wijzen is gezien de nagenoeg isotropische achtergrondstraling is mij bekend Arie, toch was er eens een kwantumfluctuatie waar het allemaal begon volgens een Belgische monnik. Het zou kunnen dat we met onze “waarneemhorizon” in ons deel van het heelal buiten het bereik zitten vanwege de > dan de lichtsnelheid expansie. De ouderdom van het heelal is nl. gebaseerd op de roodverschuiving van waarneembaar licht en verder geextrapoleert naar de oerknal. Een waarnemer in een ander deel van het heelal met een andere horizon ziet het misschien wel anisotroop. We forceren ons soms om theorieën te laten kloppen.

  2. Het heeft even geduurd voordat de consequenties van wat er in deze blog wordt geschreven tot me waren doorgedrongen. Vandaar mijn wat late reactie. Deze consequenties zijn namelijk enorm en dan druk ik mij nog voorzichtig uit.

    Twee derde van het verhaal komt nog heel geloofwaardig over maar dan volgen een paar zinnen die mij op het verkeerde been zetten.

    Laten we beginnen met de zin “Dergelijke filamenten vormen het ‘skelet’ van het heelal” waarbij wordt verwezen naar een simulatie van het heelal. In deze simulatie is te zien dat grote concentraties donkere materie zich vooral in de buurt van sterrenstelsels bevinden.
    Als donkere materie zich gelijkmatig over het heelal zou hebben verdeeld dan ondervind je daar geen grote invloeden van maar als het zo geconcentreerd is als deze simulatie doet vermoeden des te meer. Er is namelijk nogal wat van dat spul; namelijk meer dan vijf keer zo veel als normale materie. Er moet zich dus heel veel donkere materie bevinden in de buurt van ons sterrenstelsel en tussen ons sterrenstelsel en andere, bijvoorbeeld de Andromedanevel. Dat moet uiteraard consequenties hebben op de beweging van nabijgelegen sterrenstelsels maar voor zover ik weet is daar niets over bekend. Ook moet het invloed hebben gehad op de vorming van ons eigen sterrenstelsel. Maar in tegenstelling tot wat je verwacht ziet ons sterrenstelsel er behoorlijk gelijkmatig en vlak uit. Als er dus al donkere materie aanwezig is in de buurt van ons sterrenstelsel dan is dat behoorlijk gelijkmatig uitgesmeerd. En niet zo weinig ook want ook in ons sterrenstelsel moet zich meer dan vijf keer meer donkere materie bevinden dan gewone materie, tenminste als je donkere materie gebruikt om te verklaren wat de baanbeweging is van verre sterren in ons stelsel.

    En dan de zin “en ze zijn ontstaan kort na de oerknal, waarmee 13,8 miljard jaar geleden het heelal begon, uit kleinschalige massa-fluctuaties.”. Wat hier gezegd wordt is nogal wat.
    Als we het hebben over kleinschalige massa-fluctuaties dan hebben we het over fluctuaties kleiner dan een procent van een promille. Uiteraard kunnen uit kleine fluctuaties grotere structuren zijn ontstaan maar dat heeft wel zijn tijd nodig.

    Voor zover mij bekend is het oudste zwarte gat dat wij kennen een op een afstand van 13 miljard jaar. In een tijd dus dat het heelal volgens de oerknaltheorie ongeveer 800.000 jaar oud was. 800.000 jaar lijkt een hele tijd maar als je nagaat dat onze zon er 220.000.000 jaar over doet om een keer een rondje te draaien in ons eigen sterrenstelsel dan begrijp je dat dat niet zoveel voorstelt. Bovendien gaat het om een enorm groot zwart gat, namelijk een die 3000 maal zwaarder is dan het zwarte gat in de kern van ons eigen sterrenstelsel.
    Nu wordt er ook nog gezegd dat zulke zware zwarte gaten waarschijnlijk ontstaan zijn uit super zware sterren.

    Iedereen kan natuurlijk iets beweren maar dit gaat voor mij toch echt te ver.

    • Volgens mij is er niet veel mis met het artikel….

      “en ze zijn ontstaan kort na de oerknal, waarmee 13,8 miljard jaar geleden het heelal begon, uit kleinschalige massa-fluctuaties”
      Die fluctuaties kan je zien aan de CMB. Het verschil tussen de “warme” en “koele” plekken is 1/100.000
      Dat minieme verschil resulteerde wel in een heelal zoals we het nu zien. Over het geheel is de dichtheid van empty space een paar atomen (max 5), wat protonen en een lading fotonen en neutrinos. Maar binnen de sterrenstelsels is er uiteraard een veel hogere concentratie. De basis van dit verschil is al zichtbaar in de CMB

      “Nu wordt er ook nog gezegd dat zulke zware zwarte gaten waarschijnlijk ontstaan zijn uit super zware sterren.”
      Daar ben ik het dan weer niet mee eens. Die super zwarte gaten zijn waarschijnlijk het gevolg van “direct colapse”. Er was zoveel materieel aanwezig, dat sommige interstelaire wolken direct inklapten en een zwart gat vormde, en geen ster(ren).

      Die donkere materie is een soort van begeleider van sterrenstelsels. Het vormt een halo om zo’n stelsel. Zonder DM was Andromeda misschien niet onze kant op gekomen? Andromeda en de Melkweg zouden zonder DM een stuk minder massief zijn. Misschien niet eens massief genoeg om ze met zwaartekracht te binden binnen onze cluster.

    • Henk,

      De ,8 in 13,8 miljard jaar is geen 800.000 jaar, maar 800.000.000 jaar, dus 800 miljoen jaar. En in die 800 miljoen jaar kan er best veel gebeuren, het is immers al iets van 5,8% van de totale leeftijd van het heelal. 🙂

      Verder zijn de filamenten van donkere materie niet alleen een simulatie, maar zijn deze ook in het echt waargenomen met oa hubble.

  3. 800.000 moet uiteraard 800.000.000 zijn.

  4. Ik heb al een paar keer gereageerd met het feit dat 800.000 uiteraard 800.000.000 dient te zijn. Maar waarschijnlijk is een dergelijke reactie te kort om te worden opgenomen. Vandaar dat ik deze reactie uitbreid met wat extra worden.

    Iedereen een vriendelijke groet, Henk.

Laat een antwoord achter aan Henk Druiven Reactie annuleren

*