28 maart 2024

De aarde wordt nog steeds gekweld door de geest van een overleden ster

Deze “bubbel” in de Grote Magelhaanse Wolk is “opgeblazen” door een supernova-explosie. Credit: Gemini South Telescope/Travis Rector

Een paar miljoen jaar geleden hebben de voorouders van de mensheid zich wellicht verbaasd over een merkwaardige nieuwe ster die aan de hemel verscheen. Het was de nagloed van een epische sterrenexplosie, misschien zelfs van twee. Als die supernovae wat dichterbij zouden zijn “afgegaan”, dan had dat wellicht het einde van het leven op aarde kunnen betekenen. Dat is gelukkig niet gebeurd, maar de explosies hebben wél gezorgd voor een regen van radioactieve deeltjes op onze aardkloot. Nu heeft nieuw onderzoek uitgewezen dat het kosmische puin van die explosies nog altijd op aarde terecht komt. Het onderzoek, dat gepubliceerd is in het toonaangevende wetenschappelijke tijdschrift Science, heeft gebruik gemaakt van gegevens die zijn verzameld door de Advanced Composition Explorer, een satelliet die ontworpen is om het ruimteweer in de gaten te houden. Deze ACE bevindt zich op een stabiele locatie waarin de zwaartekracht van de zon en de aarde elkaar in evenwicht houden. De satelliet houdt de zonnewind in de gaten, de constante stroom van geladen deeltjes die vanaf het oppervlak van de zon de ruimte in “waait”. In principe fungeert ACE als een waarschuwingssysteem: als een zonnestorm (veroorzaakt door een explosie aan het oppervlak van de zon) onze kant opkomt, kan ACE ons een half uur van tevoren waarschuwen. Nu zijn de instrumenten van ACE perfect voor het observeren van ruimteweer, maar ze kunnen nog een ander kunstje: het meten van radioactieve deeltjes (of restanten ervan) die afkomstig zijn van buiten het zonnestelsel. Op die manier hebben ze het bestaan van zeldzaam ijzer-60 aangetoond in kosmische straling van buiten het zonnestelsel: een radioactieve isotoop (variant) van ijzer dat geproduceerd wordt bij de explosie van massieve O- en B-type sterren. De halfwaardetijd van dat spul is 2,5 miljoen jaar en dat betekent twee dingen: de explosies moeten relatief nabij hebben plaatsgehad én relatief kort geleden. De betrokken astronomen denken dat de supernovae zijn afgegaan in een sterrencluster op een afstand van een paar honderd lichtjaar. Toevallig is kort geleden ook ijzer-60 aangetroffen in sedimentlagen op de bodem van de oceanen, hetgeen een ondersteuning vormt voor de hypothese dat de aarde een paar miljoen jaar geleden in de vuurlinie heeft gestaan van meerdere supernovae. Vorige week is zelfs bekend gemaakt dat ijzer-60 is aangetroffen in maanmonsters!Gelukkig zijn de explosies die verantwoordelijk zijn voor de productie van ijzer-60 niet al té dichtbij afgegaan, want zodra de afstand tussen de aarde en een supernovae klein genoeg is, zal onze ozonlaag worden weggevreten, waardoor het leven op aarde geroosterd wordt door krachtige UV-straling van de zon. Maar toch kan een afstand van een paar honderd lichtjaar voldoende zijn om een klimaatsverandering op aarde te triggeren. Zijn supernovae verantwoordelijk geweest voor de cyclus van ijstijden in het Pleistoceen-tijdperk? We weten het niet zeker, maar het is zeker een intrigerende mogelijkheid. Bron: Gizmodo.

Share

Comments

  1. de laatste alinea is wel grappig.

    om toch, als suïcidale aardwormen, de maan en mars te willen koloniseren.

    • Enceladus zegt

      Als we de Maan koloniseren, dan gaan we daar echt niet onbeschermd op rondlopen. Kan sowieso niet, wegens het ontbreken van een atmosfeer. Dus verschuilen we ons daar in bases die bescherming geven tegen straling.

      Op Mars in eerste instantie van hetzelfde laken een pak. En op de lange termijn wordt er misschien een atmosfeer gecreëerd d.m.v. terraforming.

      Er is dus niet suïcidaals aan het willen koloniseren van de Maan en Mars.

      groet,
      Gert (Enceladus)

      • Monique zegt

        Gert, ik had begrepen dat die mensen die zich hadden opgegeven voor Mars One project daar niet langer zouden leven dan zo rond de 5 jaar (i.v.m de straling)

        • Monique, al kom je helemaal niet meer terug: dan zijn er nog steeds duizenden mensen die zich voor zo’n reis zouden inschrijven.

  2. Robert Heijd zegt

    Als een supernova de ozonlaag wegvreet, zou dat slechts aan het expositie gedeelte van ons bolletje gebeuren neem ik aan. Vraag me af wat de exacte impact zou betekenen.. Wellicht dat de dino’s het antwoord hebben ondervonden?

  3. Robert Heijd zegt

    Nou, ik dacht, die schokgolf van de supernova slaat niet op het gehele oppervlak van de aarde in, maar zon beetje op de helft, de andere kant krijgt geen impact te verwerken, zoals de heldere kant/donkere kant van de maan zeg maar. De ozonlaag heeft ook de capaciteit zichzelf te herstellen, ik neem aan als resultaat van de chemische balans van de O2 gashoeveelheid, net zoals in water er ook altijd H+ ionen tegelijkertijd met de H2O moleculen zich bevinden. Hoe lang dit zou duren is mij niet bekend. O3 is volgens mij een product van de hoeveelheid stabiele O2 stof. Dus na de impact van zo’n supernova explosie zou de ozonlaag zich ook weer herstellen, echter zou het leven op aarde wel enige tijd een UV piek te verwerken hebben gekregen.

  4. Robert Heijd zegt

    Nu ik er nog eens over nadenk, zal de O3 hoeveelheid zich waarschijnlijk weer evenmatig verspreiden op de oppervlaktespiegel van het O2, dus de impact radius is niet zo van belang denk ik. Maar de UV-piek periode is toch wel onmiskenbaar? Hoewel die verspreiding vandaag ook niet egaal is, denkende aan de gaten die we observeren. Goh had ik maar een boekje met alle antwoorden ;-D

  5. Het hangt er ook van af hoe lang de bestraling door de supernova duurt. Is het maar een kort moment, dat is er inderdaad maar één halfrond van de aarde dat blootgesteld staat aan de straling. Maar duurt het een dag of langer dan merkt de gehele aarde het. Wat dat boekje met antwoorden betreft: ik heb ’t besteld bij Bol.com. 😀

    • Maar welk effect maakt dat onze atmosfeer, en dan kennelijk voornamelijk de ozonlaag, wordt “weggevreten”?

      Is dat :
      – de gammastraling (fotonen met een hoge energie) die ozonmoleculen afbreken tot zuurstof en zijn radicalen…
      of zijn dat
      – die Fe(60) deeltjes die graag reageren met actieve Ozon tot allerlei ijzer-oxiden ? 😕

      ##
      De gammastraling reist met de lichtsnelheid, en geeft dus een tijdelijke flits. Dit zou dan resulteren in een eenzijdig ozon afbraak. Maar die flits (en evt. afbraak) waren al een paar miljoen jaar geleden.
      Vlg. Wikipedia was bijvoorbeeld de ‘Krabnevel-explosie’ slechts 1 dag zichtbaar nl. op 4-7-1054 (Juliaanse kalender?), maar kennelijk niet langer !

      De deeltjes Fe-60 reizen met sterrenwind deze kant op. Die sterrenwind gaat aanmerkelijk langzamer dan de lichtsnelheid: Die supernovae waren een paar miljoen jaar geleden, zo’n 0,17 miljoen lichtjaar hier vandaan. De snelheid van die deeltjes die nu ‘arriveren’ is dan ca. 0,08 c. Te verwachten is dan dat bepaalde kernen sneller dan anderen gingen: [ “kosmische puin van die explosies (komt) nog altijd op aarde terecht ” ]
      De expositie van de Aardatmosfeer aan die ijzer deeltjes is dus veel langer….

      NB. de ozonlaag zou indien deze van de atmosfeer wordt gestript, direct weer worden aangevuld doordat Zuurstof via UV wordt omgezet in Ozon. (tenzij heel de atmosfeer wordt gestript van de Aarde. 😉

      Groet, Paul

  6. @Obelix
    Gamma straling, de gamma straling zorgt voor het splitsen van de stikstof en zuurstof moleculen in de atmosfeer die onder andere tot stikstofdioxide reageren welke weer reageert met ozon…. als ik het goed heb. 🙂

    • Plus; “slechts 1 dag zichtbaar”, maar destijds was het zichtbare licht ook het enige wat ze konden waarnemen. De uitstoot van gamma en xray gaat na de zichtbare flash door en kan knap lang duren. Daar komt nog bij dat de supernova veel zware onstabiele metalen zal produceren, en het radio-actief verval daarvan stoot ook gammastraling uit

    • Uit de info van RudieV begrijp ik dat :
      -niet slechts de Ozon(laag)(=O3) van de atmosfeer ‘prooi’ wordt van de gammastraling, maar ook Stikstof(N2) en Zuurstof(O2).
      De ‘doodsoorzaak’ die Olaf in het artikel beschrijft, klopt dan niet helemaal : het leven wordt dan niet weg-geroosterd door zon-UVlicht, maar het dierlijkleven wordt verstikt, door zuurstofgebrek. 🙁
      [ Verbrandingsverschijnselen zouden meer tijd in beslag moeten nemen. 😉 ]

      – – – –

      “Slechts 1 dag zichtbaar” volgens Chinese bron, nu bijna een millennium geleden.
      We weten natuurlijk niet of ‘die dag’ 24 uur duurde. ‘Het observatorium’ draaide rond op de Aardse as, en kon dus niet continu de supernova in de gaten houden. 😉

      Ik betwijfel of de directe röntgen- en gammastraling veel langer duurden dan het zichtbare effecten. (Maar ik ben geen kenner .)
      Uiteraard zullen er radioactieve kernen zich hebben gevormd, [ wanneer anders, dan juist toen. 😕 ] maar de intensiteit van de straling van die isotopen zal toch veel lager zijn dan die van de directe supernova? 😕

      Zijn er eigenlijk gegevens van andere Supernova beschikbaar, die tegen mijn verwachting in, bewijzen dat de niveaus gamma- en Röntgenstraling langer ‘overeind’ blijven dan die van zichtbaar licht?
      (Slik, het zal haast wel . 😕 )

      – – –
      Zowel RudieV als K.J. bedankt voor jullie reactie op mijn vorige bericht,
      Groet, Paul

      • Paul,
        Ik denk niet dat al het zuurstof in de atmosfeer geraakt werd door de gamma straling. 🙂 De atmosfeer is natuurlijk een dikke laag die gamma straling al tegen houdt en mocht al het zuurstof geraakt worden door gamma straling dan is de gamma straling volgens mij zo intens dat de atmosfeer in plasma is veranderd.
        Het splitsen van stikstof en zuurstof moleculen door de gamma straling zorgt weer voor een hele kettingreactie aan chemische reacties tussen het stikstof, zuurstof en hun produkten. Zo kunnen stikstofoxide en stikstofdioxide weer met ozon reageren waar ook weer zuurstof O2 vrij bij komt.

        • Mee eens……de straling breekt de ozonlaag af en de chemische samenstelling van de hogere lagen van de atmosfeer krijgt een andere samenstelling. De enige reden waarom dat lullig is voor ons, is dat het ten koste gaat van het beschermende filter. Straling, o.a. UV (van onze eigen Zon), kan daardoor het aardoppervlak bereiken.

          Zo’n vaart loopt het allemaal niet. Waterdamp is een perfecte gamma-blocker en dat komt voornamelijk voor in de onderste lagen van de atmosfeer. Maar een ster die supernova gaat kan dan wel een korte gammaflits produceren. De wolk materie die na de supernova heeft nagenoeg dezelfde massa als de oorspronkelijke ster *. Gammastraling is tot een flink aantal dagen erna nog behoorlijk intensief en gaat nog jaren door op een lager pitje. Gamma is gamma, het is een foton met hoge energie, dus schadelijk.

          * Onze Zon verliest ongeveer 0,5% aan massa in zijn 10 miljard jaar. Maar daar staat een enorme hoeveelheid energie tegenover. Zo ook bliift er na een supernova een flinke massa aan materie over, waaronder radio-actieve.

          Om de hele atmosfeer weg te blazen, zal die supernova redelijk om de hoek moeten liggen. De schokgolf speelt dan ook een rol

Laat een antwoord achter aan Robert Heijd Reactie annuleren

*