29 maart 2024

ALMA vindt sterk bewijs voor babyplaneten rondom pasgeboren ster

ALMA-opname van de mooi gestructureerde protoplanetaire schijf rondom HD 163296.. Credit: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO); A. Isella; B. Saxton (NRAO/AUI/NSF)

We weten inmiddels dat het heelal wemelt van de planeten, van kleine rotswerelden tot grote gasreuzen. Veel van die planeten draaien rondom volwassen sterren, maar de laatste tijd worden steeds meer planeten gevonden bij piepjonge sterren. Ook blijkt dat pasgeboren sterren omringd worden door allerlei bijzondere structuren, zoals spiraalarmen en opvallende gaten in de omringende stofschijven – structuren die mogelijk het gevolg zijn van de aanwezigheid van planeten. Nu heeft men gebruik gemaakt van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) om de stofschijf rondom HD 163296 in groot detail te bestuderen. Door te kijken naar de verspreiding van stof heeft men drie gaten aangetroffen in de protoplanetaire schijf – aanwijzingen voor de aanwezigheid van planeten. De eerste hiervan bevindt zich op een afstand van 60 AU vanaf de moederster – een twee keer grotere afstand dan tussen Neptunus en de zon. De twee andere gaten bevinden zich op 100 en 160 AU, oftewel ver voorbij de Kuipergordel in ons zonnestelsel.

Artistieke impressie van de schijf rondom HD 163296. Door te kijken naar de verspreiding van stof (roestbruin) en koolmonoxidegas (lichtblauw), zijn astronomen tot de conclusie gekomen dat in de buitenste twee stofvrije zones planeten aan het ontstaan zijn. Deze planeten hebben ongeveer de massa van Saturnus, maar zijn wellicht nog niet “af”. Credit: B. Saxton, NRAO/AUI/NSF

Vervolgens heeft men gekeken naar de verspreiding van koolmonoxide (CO) bij HD 163296. Het blijkt dat de buitenste twee stofvrije banden ook heel weinig koolmonoxide bevatten. Bij de binnenste stofvrije band is geen gebrek aan CO aangetroffen. De conclusie luidt dat de buitenste twee gaten het gevolg moeten zijn van twee pasgeboren planeten met een vergelijkbare massa als Saturnus. Deze planeten zijn wellicht nog altijd aan het groeien, dus hun massa zal de komende miljoenen jaren nog flink kunnen toenemen. De binnenste zone zou dan door een ander proces moeten zijn ontstaan. Deze resultaten vormen een bevestiging voor wat astronomen de laatste jaren zijn gaan vermoeden, namelijk dat planeetvorming veel sneller op gang kan komen dan gedacht. HD 163296 is namelijk slechts een paar miljoen jaar oud en toch draaien er massieve planeten omheen. Iets soortgelijks is eerder bij andere sterren aangetroffen. Voorheen was men van mening dat de constructie van een planeet veel langer in beslag zou nemen.

Bron: National Radio Astronomy Observatory

Share

Speak Your Mind

*