28 maart 2024

Astronomen vinden kleinste ster ooit

Credit: Amanda Smith, University of Cambridge

Astronomen hebben de kleinste ster ooit gevonden. Het gaat om een rode dwergster die niet veel groter is dan de planeet Saturnus. De ster is vermoedelijk van het kleinste formaat dat mogelijk is – zou het sterretje iets minder massa bevatten, dan zou het niet langer in staat zijn om aan waterstof-kernfusie te doen (de energiebron van alle sterren, inclusief de zon) en als een bruine dwerg beschouwd moeten worden. Volgens de betrokken onderzoekers moet de ster circa 2500 keer minder energie uitstralen dan onze zon en een oppervlakte-zwaartekracht hebben die 300 keer hoger is dan op aarde.

Het sterretje in kwestie gaat als EBLM J0555-57Ab door het leven en bevindt zich op een afstand van 600 lichtjaar. De oplettende lezer heeft wellicht gezien dat het catalogusnummer van de ster op een planeetcode eindigt: een kleine letter b. Dat komt doordat de ster is ontdekt via het WASP-ontdekt, dat feitelijk bedoelt is om te speuren naar planeten. Direct na de ontdekking waren de onderzoekers zelfs van mening dat ze een nieuwe planeet ontdekt hadden!

EBLM J0555-57Ab draait rondom een veel grotere ster en zal deze periodiek bedekken, een zogenaamde transit. Aan de hand hiervan kan de aanwezigheid van een begeleider worden opgemerkt en bovendien de onderlinge afstand plus het volume worden vastgesteld. Daarnaast is EBLM J0555-57Ab zwaar genoeg om zijn moederster meetbaar te doen wiebelen. Aan de hand daarvan kan vervolgens de massa van de begeleider afgeleid worden, zodat een redelijk compleet plaatje van het mini-sterretje is verkregen. Beide technieken worden normaal gesproken gebruikt om planeten te ontdekken.

Vermoedelijk is het onmogelijk voor een ster om een kleiner volume te hebben dan Saturnus. Deze geringe grootte is trouwens wel problematisch, aangezien EBLM J0555-57Ab ruim dertig procent kleiner is dan sterren met een vergelijkbare massa (zoals TRAPPIST-1, die door zeven planeten vergezeld wordt). Het is (nog) niet bekend waar dit verschil door veroorzaakt wordt. Overigens zal het sterretje in kwestie zijn moederster met gemak overleven. Sterren met een dergelijk lage massa “branden” namelijk op een bijzonder laag vuurtje, zodat ze biljoenen jaren lang met hun brandstof kunnen doen.

Het volledige vak-artikel over de ontdekking kan hier ingezien worden.

Bron: University of Cambridge

Share

Comments

  1. Olaf van Kooten zegt:
    27 augustus 2014 op 19:46

    sub-bruine dwerg dus ???? – da’s een object van planetaire massa die als een ster (of een bruine dwerg) ontstaan is, maar minder weegt dan de noodzakelijke 13 Jupitermassa’s voor deuteriumfusie. Een bruine dwerg ligt boven die limiet, als het minder is, maar geen weggeslingerde planeet is, dan is het dus een sub-bruine dwerg.

    ———————-

    zijn de criteria herzien en dan met name voor o.a. deze Rode Dwerg. ?

    of, en dit nog even ,

    is de massa soms leidend en Niet het volume overeenkomstig a la Saturnus. ?

    • Olaf van Kooten zegt

      Neen, ik had het in het artikel inderdaad niet uitgebreid gezegd, maar: de ster in kwestie is het kleinste en minst massieve soort rode dwerg. Iets minder massa en hij zou niet meer aan waterstoffusie kunnen doen – het kenmerk van sterren. Maar zo’n bruine dwerg kan wel aan deuteriumfusie doen – maar alleen in z’n prille jeugd. Het deuterium is snel uitgeput (er is maar weinig van in een stellair object) en dan stopt de bruine dwerg met stralen en koelt-ie af tot een planeetachtig object.

      Pas onder de noodzakelijke 13 Jupitermassa’s voor deuteriumfusie wordt het een sub-bruine dwerg. De massa van de ster uit het artikel zal op de grens liggen tussen de scheiding van rode- en bruine dwergen. Nét in staat tot waterstoffusie – dat betekent zo’n 65 tot 70 Jupitermassa’s. De zon heeft, ter vergelijking, meer dan 1000 Jupitermassa’s in z’n inwendige.

      Het klopt dat massa leidend is voor de classificatie van ster dan wel bruine dwerg. Desondanks is z’n kleine grootte wel opmerkelijk en niet helemaal verklaard.

    • Obelix zegt

      https://nl.wikipedia.org/wiki/Dwergster

      Voor een ster is het van belang dat er Massa(!) aanwezig is.
      Door de voldoende massa ontstaat er voldoende zwaartekracht, welke tot gevolg heeft dat er in het inwendige van de ster voldoende druk is om lichtere atoomkernen te laten fuseren tot zwaardere atoomkernen.
      Bij die (fusie-)reactie komt energie vrij in de vorm van fotonen (licht, warmte) en neutrino’s.

      Om in een proto-ster Waterstof(H) te laten fuseren is er minimaal 0,08 zonsmassa’s nodig.
      Iets minder massa levert een Bruine Dwergster op, vlak boven die grens levert een Rode Dwergster op.

      – – –
      Het volume(!) van een ster is iets heel anders.
      De genoemde ster heeft kennelijk wel voldoende massa om een Rode Dwerg te zijn, maar het volume is uitzonderlijk klein. Dat kan alleen betekenen dat de dichtheid van de massa groter dan normaal moet zijn.
      In het artikel staat dat men nog niet kan verklaren hoe dat kan, maar misschien zitten er uitzonderlijk veel zware atoomkernen in dit sterretje.
      En dat zouden eventueel ingevangen restanten van een of andere supernova kunnen zijn… [ Ik bedenk ook maar wat. ]
      Of nog obscuurder : een paar miljoenton donkere materie. 😉

      • Wybren de Jong zegt

        In het abstract van het wetenschappelijke artikel staat:
        we determine a companion mass of 85±4MJup (0.081M?) and a radius of 0.84+0.14?0.04RJup (0.084R?) that is comparable to that of Saturn.

        De massa is dus ongeveer 85 Jupitermassa’s.
        Hoe zoveel massa’s in een saturnus achtig volume past, weet ik ook niet.

      • Olaf van Kooten zegt

        In dat geval zit de ster uit het artikel qua massa nog best wel een stukje boven de waterstoffusie limiet van ongeveer 65 Jupitermassa’s!

  2. Enceladus zegt

    “Overigens zal het sterretje in kwestie zijn moederster met gemak overleven. Sterren met een dergelijk lage massa “branden” namelijk op een bijzonder laag vuurtje, zodat ze biljoenen jaren lang met hun brandstof kunnen doen.”

    Maar wat nou als zijn moederster over een paar miljard jaar ‘boem’ doet? Dan kun je als ministerretje nog zo zunig zijn geweest omdat je van plan was heel oud te worden, maar dan is het toch gewoon over en uit? Of kan het mini-sterretje zo’n supernova toch overleven?

    groet,
    Gert (Enceladus)

    • Wybren de Jong zegt

      Ik denk dat bij een supernova dit sterretje gewoon weggeschoten wordt, omdat hij dan niet meer de aantrekkingskracht van de begeleider voelt. Hij krijgt wel veel straling te verwerken, maar dat deert hem verder niet.

      • Obelix zegt

        EBLM J0555-57Ab heeft een omlooptijd va nog geen 8dagen rond EBLM J0555-57 .
        Mag ik dan , volgens de 3e Wet van Kepler concluderen dat beide sterren op een afstand minder dan Zon-Mercurius van elkaar afstaan?

        Als de ‘Grootte’ dan nova gaat, denk ik dat de Rode Dwerg een akelige dreun meekrijgt…. 🙂
        Ik vermoed dat of :
        – er van ons inimini sterretje niks overblijft.
        dan wel:
        – dat deze nog wat supernova-afval invangt.

        En als je extra massa oppikt, gaan je ‘fossiele’ brandstoffen eerder op, veel eerder. 😀
        Die biljoenen jaren, daar heeft Gert naar mijn idee gelijk in, die worden het niet. 😉

        Groet, Paul

    • Olaf van Kooten zegt

      Als ik eerlijk ben, denk ik dat het sterretje de explosie zal overleven en weggeschoten zal worden.

Laat een antwoord achter aan Wybren de Jong Reactie annuleren

*