28 maart 2024

Glansrijke duisternis

Stervormingsgebied Lupus 3. Credit:ESO/R. Colombari

Op deze spectaculaire groothoekopname is een kronkelige donkere wolk van kosmisch stof te zien, die wordt aangelicht door het pfelle schijnsel van nieuwe sterren. Deze dichte wolk is een stervormingsgebied dat Lupus 3 wordt genoemd. Hier worden uit samentrekkende massa’s gas en stof oogverblindend hete sterren geboren. De foto bestaat uit opnamen die zijn gemaakt met de VLT Survey Telescope en de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop en is de meest detailrijke die tot nu toe van dit gebied is gemaakt.

Het stervormingsgebied Lupus 3 ligt in het sterrenbeeld Schorpioen, op slechts 600 lichtjaar van de aarde. Het maakt deel uit van een groter complex, de zogeheten Lupus Wolken, dat zijn naam ontleent aan het naburige sterrenbeeld Lupus (Wolf). De wolken lijken op opzwellende rookpluimen die donker afsteken tegen een achtergrond van miljoenen sterren, maar in werkelijkheid gaat het om een donkere nevel.

Nevels zijn grote complexen van gas en stof die zich tussen de sterren uitstrekken, soms over honderden lichtjaren. Waar veel nevels spectaculair worden aangelicht door de intense straling van hete sterren, verhullen donkere nevels het licht van de hemellichamen die zij omsluiten. Ze worden ook wel absorptienevels genoemd, omdat ze bestaan uit koude, dichte stofdeeltjes die licht dat door de wolk trekt absorberen en verstrooien.

De donkere wolk Lupus 3 in het sterrenbeeld Schorpioen. Credit:ESO, IAU and Sky & Telescope

Beroemde voorbeelden van donkere nevels zijn de Kolenzaknevel en het Grote Rif, die omvangrijk genoeg zijn om met het blote oog zichtbaar te zijn, pikzwart afgetekend tegen de heldere Melkweg.

Lupus 3 is onregelmatig van vorm: hij lijkt op een misvormde kosmische slang. Op deze foto is het een gebied van contrasten, met dikke donkere banen die afsteken tegen de gloed van de helderblauwe sterren in het midden. Net als de meeste donkere nevels, is Lupus 3 een actief stervormingsgebied, voornamelijk bestaande uit protosterren en zeer jonge sterren. Verstoringen in de omgeving kunnen ertoe leiden dat de dichtere delen van de nevel onder invloed van hun eigen zwaartekracht samentrekken, waardoor de temperatuur en de druk in hun inwendige oploopt. Uiteindelijk leiden de extreme omstandigheden in het hart van zo’n ‘instortende’ wolk tot de geboorte van een protoster.

De omgeving van de donkere wolk Lupus 3 en bijbehorende hete, jonge sterren. Credit:ESO/Digitized Sky Survey 2. Acknowledgement: Davide De Martin

De twee heldere sterren in het midden van deze foto hebben precies dit proces doorlopen. Eerder in hun bestaan werd de straling die ze uitzonden grotendeels tegengehouden door de dikke sluier van hun moedernevel en waren ze alleen waarneembaar op infrarode en radiogolflengten. Maar naarmate ze warmer en feller werden, veegden ze met hun intense straling en sterke sterrenwinden het gas en stof uit hun omgeving weg, waardoor ze glorieus tevoorschijn konden komen uit hun sombere kraamkamer om licht in de duisternis te scheppen.

Deze twee sterren zijn nog erg jong – zó jong dat de kernfusie in hun hart nog niet op gang is gekomen. In plaats daarvan wordt hun helderheid veroorzaakt door de omzetting van de bij hun samentrekking vrijkomende zwaartekrachtsenergie in warmte.

Het onderzoek van nevels als deze is van cruciaal belang voor het begrijpen van het stervormingsproces. Aangenomen wordt dat onze zon meer dan vier miljard jaar geleden is geboren in een stervormingsgebied dat veel weg had van Lupus 3. Als een van de dichtstbijzijnde stellaire kraamkamers is Lupus 3 al heel vaak het onderwerp van onderzoek geweest. In 2013 legde de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili een kleiner beeld van zijn donkere rookachtige kolommen en heldere sterren vast (eso1303). Bron: ESO.

Share

Speak Your Mind

*