28 maart 2024

ROCKET GIRL, een stukje geschiedenis bij de Explorer 1

De hoofdrolspeelster Mary Sherman Morgan in Rocket Girl is geen astronaute ook niet aspirant, maar een chemisch analiste  bij North American Aviation en zou met haar uitvinding van de juiste samenstelling voor de brandstof de eerste Amerikaanse satelliet, de Explorer 1 in de ruimte  brengen. Geschreven door haar zoon George Morgan, en met voorwoord van Ashley Stroupe, eerste vrouwelijke Marsrover pilote bij het JPL.

Credit: NASA

Inmiddels dacht ik dat ik al aardig op de hoogte gesteld was van het bijzondere tijdperk in de Amerikaanse geschiedenis dat ook wel alom ‘space race’ genoemd wordt. Met een interesse in de Amerikaanse geschiedenis en de lucht- en ruimtevaart in het algemeen heb ik verscheidene boeken hierover inmiddels afgevinkt, flink wat oude documenten en transcripts gelezen variërend van ‘This new Ocean‘ tot aan de transscripts van vluchtplannen van David Woods ‘Apollo flight journals‘ en zijn team.
Ik dacht dat ik inmiddels toch wel enigszins een aardig beeld begon te krijgen van die periode die zich grofweg uitstrekt vanaf begin jaren ’20 met alle nieuwe technologische ontwikkelingen tot aan de heroïsche reizen van de space shuttles.
Maar ik vergiste me. In mei 2014 waren we in een boekwinkel van Barnes en Noble in de VS alwaar ik tussen torenhoge kasten vol bijzonder fraaie populair wetenschappelijke werken van klein tot groot, van plaatjesboeken tot enorme boekwerken onderin de kast een lichtblauw boekje zag staan. Klein vergeleken bij de meeste anderen, ook in een opmerkelijke kleur. Geen stoer zwart, onopvallend grijs of pakkend rood zoals veel boeken in dit genre maar zachtblauw neigend naar turquoise.
Door de bijzonder kaft pakte ik het en het droeg een al even bijzondere titel ‘Rocket Girl‘ en lezers van de Apollo verhalen zullen ongetwijfeld hierin de titel van het boek ‘Rocket Man‘ herkennen, het verhaal van Pete Conrad, Apollo 12 astronaut, waar deze titel mij onmiddellijk aan deed denken. Maar zoals ‘Rocket Man‘ een heel geschikte titel voor Pete Conrad was, volgens kenners een van de ‘authentiekste’ astronauten, de coolste alsook de meest onverschrokkene, zo kon de titel van dit boek, want ik begon er direct in te lezen nog in de winkel zelf, niet beter slaan op de hoofdrolspeelster Mary Sherman Morgan, geen astronaute ook niet aspirant, maar een chemisch analiste die bij North American Aviation met haar uitvinding van de juiste samenstelling voor de brandstof die de eerste Amerikaanse satelliet de Explorer 1 in de ruimte zou moeten brengen. Dit boek moest ik lezen. Altijd al had ik gezocht naar meer verhalen van de bouwers en ontwerpers zelf, hun eigen verhalen over het bouwen van die eerste raketten en het brouwen van de juiste chemische mengsels voor de benodigde stuwkracht. Iets dat voor die satellietmissie het enige was wat nog aan het hele Jupiter/Redstone en Explorer1 project ontbrak. En dat zat Werner von Braun erg dwars net zoals het mij wel eens dwars zat dat ik nauwelijks dit genre boeken kon vinden over wat er zich nu achter de schermen bij het bouwen, testen en mengen van dat project had afgespeeld. Maar dit boek was zo een boek. Het boek ‘Rocket Girl’, het verhaal van de eerste Amerikaanse raketwetenschapster, geschreven door haar oudste zoon, toneelschrijver George D. Morgan.

Mary Sherman Morgan heeft samen met een team van afgestudeerde chemisch ingenieurs, zelf was ze nog niet afgestudeerd las ik verderop in het boek daar ze tijdens haar college periode als beste leerlinge in de scheikunde weggeplukt werd voor Plumbrook om explosieven te ontwikkelen en daar enorme ervaring had opgedaan, de brandstof hydyne ontwikkelt, en misschien zullen kenners dit herkennen als een cocktail van twee brandstoffen, waarvan zij exact de juiste percentages wist te berekenen die nodig waren voor de juiste stuwkracht.
Het boek sleept je in je gedachten mee van een armzalige boerderijtje op de uitgestrekte prairies, begin jaren twintig, waar Mary samen met haar zusje opgroeit in een voornamelijk uit jongens bestaand boerengezin, waar school totaal onbelangrijk is en iedereen zich een slag in de rondte werkt om rond te komen, van jong tot oud. Een maatschappelijk werkster en de plaatselijke sheriff halen haar als ze 8 jaar oud is op uit het gezin, zorgen voor vervoer naar een schooltje 2 mijl verderop, alwaar ze al snel haar talenten ontwikkelt in rekenen. Niet langer als ze ouder is onder het knellend juk van haar familie en boerenleven bestand besluit ze te vluchten, op een nacht, en zielsalleen verlaat ze North Dakota om bij een college gerund door nonnen verder te leren. Ze blinkt al snel uit in scheikunde en wiskunde. Als WO II in volle gang is wordt ze weggeplukt door iemand van Plumbrook chemicals en daar, onder barre omstandigheden, weinig veiligheidseisen, lange en gevaarlijke werkdagen, ontwikkeld ze zich tot een van de beste chemisch analisten die er is.
Na de oorlog als hier minder werk is besluit ze te solliciteren bij North American Aviation, huidige Rocketdyne alwaar ze zich, ondanks dat ze geen titel heeft, toch op de afdeling chemical engineering komt te zitten, tussen maar liefst 900 mannelijke collega’s. Ze werkt hard, en dit keer onder de omstandigheden van uiterste geheimhouding, daar de koude oorlog in volle gang is. Hier leert ze ook haar man Richard kennen met wie ze zal trouwen en vier kinderen krijgen. Het project met de Jupiter/Redstone raket is waar Werner von Braun zich het hoofd over breekt op dat moment eind jaren vijftig. Hardware van de raket lijkt ok, maar de stuwkracht is niet voldoende voor de Jupiter die de satelliet naar zijn baan om de aarde moet brengen. Mary krijgt uiteindelijk de bijzondere opdracht om met het uittesten van de brandstoffen voor deze raket aan de slag te gaan. Ze, samen met een team van enthousiaste pas afgestudeerde ingenieurs lukt het de juiste ‘cocktail’ te vinden.

Naast dit verhaal is ook haar oudste zoon, die het boek geschreven heeft, aanwezig in het boek waarin hij bij flarden vertelt hoe het tot stand gekomen is. Mary was altijd afkerig van publiciteit geweest, deels vanwege haar persoonlijkheid, maar ook deels uit angst van vroeger voor represailles die golden bij het doorspelen van geheimen, maar George heeft op aandringen van een oud-collega en na Mary’s dood uiteindelijk toch besloten het te doen. Bescheidenheid is een mooie eigenschap maar zoals het boek stelt op blz. 20 “Humility, however, has a downside; its practitioners can be lost to history, no matter how great their accomplishments.

Het verhaal is door het vervlechten van meerdere lijnen verrassend afwisselend, nergens langdradig of saai het slingert zich een weg naar de uiteindelijke final test op White Sands die succesvol is, Mary’s verhaal is prominent, George’ verhaal verduidelijkt als achtergrond veel van de gebeurtenissen en de totstandkoming van het boek, en de ontwikkelingen in Europa op het gebied van raketwetenschap komen ook aan bod, waarbij personen als raketgeleerden Korolev, Ernst Stuhlinger en Werner von Braun de revue passeren. Het verduidelijkt het verhaal en schetst tegelijk een bijzondere sfeervolle achtergrond waarin de jaren ’50 sfeer van opwinding over al deze technologische vooruitgangen gemixt met de scherpe politieke spanningen als het ware kunt meevoelen. De schrijver heeft deze verschillende lijnen knap gemengd, dit keer op literair gebied, zoals zijn moeder oog had voor chemische mengsels.

Het boek is gebaseerd op een toneelstuk, Rocket Girl, primeur in 2008, Caltech, California waar met name het publiek uit vrouwelijke studenten en hun moeders bestond die het verhaal, als ik de recensies mag geloven, enorm aansprak en waarschijnlijk niet in de laatste plaats om de herkenbare situatie’s. Nog steeds is de ruimtevaartwereld meer een mannenwereld. Maar mijns inziens is het boek voor zowel mannen als vrouwen uitermate boeiend vanwege de verschillende perspectieven die het boek biedt.

Bijzondere aandacht verdient ook zeker het voorwoord. Ashley Stroupe heeft een boeiend voorwoord geschreven waarin ze verhaalt hoe zij als jong meisje naar de Apollo 15 landing op de maan keek, en dacht dit wil ik ook gaan doen, haar ouders en docenten hebben haar altijd gestimuleerd om haar droom te verwezenlijken, ze us dan later wel geen astronaut geworden maar wel ingenieur bij het Jet Propulsion Laboratory en in 2005 tot het team van Mars Rover piloten is toegevoerd als eerste vrouw. In haar voorwoord stelt ze de ‘hardships’ die Mary heeft moeten ondergaan om haar droom te verwezenlijken, een opleiding te volgen en een baan in een technisch beroep te ambiëren, en tevens uit ze haar bewondering voor Mary die, niet door confrontatie maar door eenvoudigweg haar resultaten voor zichzelf te laten spreken, en haar werk te doen en aldus “she slowly and subtly changed the attitudes of the men (and women) around her by simply, quietly, being herself”. Mary was een voorbeeld voor ons allen. Aldus Ashley Stroupe, Phd.

Ook verschenen in Ruimtevaart 2014/3.

Share

Comments

  1. Ill Matilled zegt

    Mooi verhaal over de kracht en bet belang van de vrouw voor de ruimtevaart en daarmee de vooruitgang in het algemeen. Ontelbare keren is een vrouw een man voor geweest met goede ideeën, innovaties en vakkundigheid maar heeft door haar sociale status nooit echt kunnen schitteren zeker niet in een VS eind jaren ’50.

    Von Braun kon aan zijn oude werkgever, (en) de UK, CCCP en Israel ontsnappen zonder kleerscheuren vanwege zijn bekende technologische capaciteiten en de VS heeft van de geimporteerde know-how goed gebruik van gemaakt om de Russen tijdens de race voor te kunnen blijven, onder andere.

    Dat dan uitgerekend een vrouw de juiste verhoudingen voor de mengsel vindt die de VS direct de voorsprong geven op de communisten is tekenend voor de noodzaak voor gelijkheid tussen man en vrouw, zeker in tijden dat de patriarchale instituties geen antwoord kunnen geven op cruciale technologische en/of sociale vraagstukken.

  2. Angele van Oosterom zegt

    Dank je! Verder kan ik slechts het cliché toevoegen; ja, het is een aanrader of zoals heden gebruikelijker een ‘must read’. Zowel het geploeter op de werkvloer, het geduld, de teleurstellingen alsook de successen worden met veel oog voor detail beeldend neergezet, stilistisch oogt en leest het boek fragmentarisch, als een toneelstuk waardoor het van a tot z boeiend blijft.

    Bijzonder detail is dat Mary in de periode bij NAA direct onder Irving Kanarek werkte, hij hamerde bij de hogere leiding op het vertrouwen dat hij in haar had gezien haar staat van dienst, alhoewel zonder diploma’s.. Kanarek was, voor hij naar NAA ging, eerst chemicus bij BELL lab. die het IRFNA, een corrosieremmer voor project NIKE, een anti-luchtafweersysteem voor het leger, uitvond. Later, na gedoe over zijn veiligheidsmachtiging, werd hij een bekend strafpleiter in o.a. enkele grote rechtszaken als de Charles Manson zaak.

    • Ill Matilled zegt

      Bedankt voor de extra toelichting. Het hoge niveau wat mensen kunnen halen in minder dan optimale omstandigheden is bewonderenswaardig en inspirationeel. Kunnen slagen uit een underdog positie vereist kundigheid en een gezonde dosis geluk.

  3. Goede vondst, ga ik zeker lezen.

    Als ik je beschrijving zo lees, dan denk ik dat je deze boeken misschien ook wel zal waarderen, maar misschien ken je ze al:

    – “Ignition! An Informal History of Liquid Rocket Propellants” – John D. Clark
    – “Strange angel, the otherworldly life of rocket scientist John Whiteside Parsons” – George Pendle

  4. Angele van Oosterom zegt

    Dank je Wouter, ook voor de tip. ‘Ignition’ ken ik inderdaad, een helder en leuk overzicht, en de ander, ken ik niet, lijkt me geweldig. Ga ik zeker t.z.t. eens lezen.

Laat een antwoord achter aan Ill Matilled Reactie annuleren

*