28 maart 2024

Allereerste licht van een supernova vastgelegd door Argentijnse amateur-astronoom

De supernova in de nacht van 30 september 2016 op verschillende momenten gefotografeerd door Buso. Rechtsonder een grafiek met de helderheidstoename. Credit: V. BUSO, M. BERSTEN, ET AL.

De amateur-astronoom Victor Buso, wonend in het Argentijnse Rosario in de provincie Santa-Fé, had op 30 september 2016 alle geluk van de wereld, toen hij zijn 40 cm telescoop met een pas gekochte CCD-camera richtte op het zuidelijke sterrenstelsel NGC 613, gelegen in het sterrenbeeld Beeldhouwer (Sculptor), 80 miljoen lichtjaar van de aarde verwijderd. Want niet alleen zag hij op de serie foto’s (iedere foto 20 seconden belicht) die hij gedurende 90 minuten maakte een sterretje aan het einde van een spiraalarm, die in het begin van de serie niet te zien was en later wel en dat steeds helderder werd, een sterretje dat later een echte supernova bleek te zijn – dát Buso een supernova ontdekte is al heel bijzonder, want met alle geautomatiseerde professionele supernovae-surveys over de gehele wereld is het tegenwoordig echt uitzonderlijk dat amateurs een supernova ontdekken.

De supernova SN 2016gkg gemaakt met de Katzman Automatic Imaging Telescope (KAIT) van het Lick Observatory. Credit: W. ZHENG/A. FILIPPENKO (UC BERKELEY).

Maar wat deze ontdekking bijzonder maakt is dat Buso het allereerste licht van de supernova blijkt te hebben vastgelegd, het licht van de zogeheten ‘shock breakout’, het moment waarop de supersonische drukgolf van de exploderende kern van een zware ster door de buitenlagen van de ster heen breekt.

Een deel van de door Buso gemaakte serie foto’s van de supernova. Credit: V. Buso.

Dezelfde nacht dat Buso de nieuwe ster opmerkte werd zijn vondst opgepikt door de Argentijnse astronoom Melina Bersten en haar collega’s van het Instituto de Astrofísica de La Plata. Die gaven het snel door aan de internationale astronomische gemeenschap, die dezelfde nacht ging waarnemen. Het bleek inderdaad om een supernova te gaan, inmiddels getooid met de naam SN 2016gkg.

Linksonder in blauw de helderheid van de supernova tijdens de shock breakout, zoals vastgelegd door Buso. Credit: V. Buso.

Het is een type IIb supernova, die ontstaat als een zware ster, in dit geval een gele superreus van initieel 20 keer de zonsmassa, aan het einde komt van z’n leven. Men denkt dat de ster van die 20 zonsmassa geleidelijk driekwart kwijtraakte aan een begeleidende ster en dat de laatste vijf zonsmassa in één keert met de supernova werden weggeblazen. De waarnemingen komen goed overeen met de theoretische hydrodynamische modellen van dit soort supernovae. De kans dat iemand als Buso zo’n shock breakout waarneemt is zeer klein, 1 op de 10 of 100 miljoen! Het is alsof hij de kosmische loterij heeft gewonnen, aldus één van de sterrenkundigen over Buso’s ontdekking. Buso mocht samen met de professionele astronomen meeschrijven aan een vakartikel, dat afgelopen woensdag in het blad Nature verscheen. Bron: Keck Observatory + Francis Naukas.

Share

Speak Your Mind

*