28 maart 2024

LOFAR reageert direct op mysterieuze astronomische gebeurtenis

Voorstelling van een gammaflits. Credit: NASA/Swift/Cruz deWilde

Op vrijdag 6 juli 2018 om 10:25 uur (CEST) reageerde ASTRON’s Low Frequency Array (LOFAR) voor de eerste keer automatisch op een kortdurende astronomische gebeurtenis (een transient). Een NASA-satelliet detecteerde een heldere uitbarsting van gammastraling, waarna het een urgent signaal naar aardse observatoria stuurde. Binnen enkele minuten stopte LOFAR met wat het aan het doen was en begon het een nieuwe observatie van het exploderende astrofysische object. Deze snelle responsmodus van LOFAR is cruciaal om de bronnen van mysterieuze kortdurende astronomische gebeurtenissen te helpen identificeren.
Transients zijn astronomische gebeurtenissen in het heelal die slechts een korte tijd duren, van milliseconden tot uren. Voorbeelden van deze gebeurtenissen zijn gammaflitsen of snelle radioflitsen. Gammaflitsen zijn extreem energieke explosies die zijn geassocieerd met supernova-explosies van de meest massieve sterren en het samensmelten van een neutronenster met een andere neutronenster of een zwart gat. Maar het is onbekend wat deze enorme uitbarstingen veroorzaakt; een zwart gat of een neutronenster.
“We denken dat er ook laagfrequente radiogolven worden uitgezonden bij de explosies van sommige objecten”, zegt astronoom Antonia Rowlinson van ASTRON en de Universiteit van Amsterdam. “We weten dat er veel interessante transients zijn in het heelal, zoals gammaflitsen, opvlammende sterren en röntgen-dubbelsterren, die door andere telescopen zijn gedetecteerd. Het is echter niet bekend hoe ze eruitzien bij lage radiofrequenties, omdat deze snelle waarnemingen nog niet zijn gedaan.”

LOFAR stations in Exloo, Nederland. Credit: ASTRON

Door transients snel op te volgen met een waarneming, kunnen nieuwe ontdekkingen worden gedaan in het heelal. Daarom is onlangs een nieuwe snelle reactiemodus geïnstalleerd bij LOFAR. LOFAR heeft een unieke gevoeligheid en uitstekende lokalisatiecapaciteiten die astronomen in staat stellen om zwakke objecten waar te nemen en mogelijk nieuwe radiobronnen te detecteren op de plek waar een gammaflits heeft plaatsgevonden. Hiermee kunnen ze mogelijk de motor achter de gammaflitsen identificeren.
“Met de snelle responsmodus van LOFAR kan het snel reageren op urgente signalen”, legt Rowlinson uit. “Wanneer LOFAR een urgent signaal ontvangt wat de huidige waarneming overtreft, wordt de huidige waarneming gestopt en neemt de nieuwe waarneming het over. Dus de telescoop stopt met wat hij doet om naar een nieuw exploderend astrofysisch object te kijken. Dit gebeurt meestal binnen vijf minuten, maar we hopen in de toekomst sneller te zijn. Dit is een gloednieuwe modus en op vrijdag voltooide het zijn eerste succesvolle trigger.”
Op dit moment verwerkt het LOFAR transient-team de waarneming van de gammaflits van vrijdag 6 juli, GRB 180706A genaamd, die werd gedetecteerd door Neil Gehrels Swift Observatory van de NASA. Vanaf nu wordt verwacht dat LOFAR elke maand signalen krijgt van nieuwe kortdurende gebeurtenissen. Deze observaties kunnen waardevolle aanwijzingen bevatten om ons te laten zien wat er gebeurt tijdens die mysterieuze fenomenen in de ruimte. Bron: ASTRON.

Share

Speak Your Mind

*