19 maart 2024

Perseïden

Waarneemtips voor Perseïden

Vannacht vindt het maximum plaats van de Perseïden. Ik heb even op een (summier) rijtje gezet op welke manieren je allemaal Perseïden kan waarnemen. Natuurlijk ook bruikbaar voor andere meteorenzwermen.

ManierBeschrijvingFoto
VisueelOp een stretcher of veldbed gelegen naar boven turen en genieten maar. Warm aankleden, slaapzak erbij, want het kan koud worden. Evt. teller bij de hand en papier om gegevens op te schrijven. Wil je het echt goed doen dan kan je de meteoren intekenen en/of een waarneemformulier gebruiken. Intekenen van meteoren doe je bij nogal lage activiteit (weinig meteoren), terwijl tellen bij hoge activiteit gedaan wordt (wanneer je geen tijd hebt om in te tekenen). Waar je bij het visueel waarnemen op kan letten zijn de volgende dingen:

  • tijdstip

  • helderheid

  • zwerm (meestal een Perseïde, maar er kunnen ook sporadische meteoren voorkomen)

  • kleur

  • evt. duur van het nalichtend spoor

FotografischCamera op statief plaatsen, lens op oneindig en dan opnameduur op B-, T- of bulb. Reken op 5 tot 15 minuten per opname. Gebruik een draadontspanner om het trillen van het toestel te voorkomen. Heb je geen draadontspanner dan moet je 'afzwaaien' met een donker stuk karton. Bij het fotograferen kan je evt. een zgn. sector gebruiken, een soort draaiend molentje dat je voor je toestel zet. De sector draait snel rond en bedekt daardoor regelmatig de opening van het fototoestel (fracties van een seconde). Als er dan een meteoor verschijnt, zal het toestel de meteoor vastleggen, maar in streepjes, doordat de sector tijdens het verschijnen van de meteoor meermaals de opening eventjes bedekt heeft. Een snelle meteoor zal dan lange streepjes hebben, terwijl een trage meteoor korte strepen zal hebben. Als je sectoren gebruikt en simultaan op 2 posten waarneemt, kan je ook nog de baan van de meteoor berekenen.
VideoMet gewone camera's kan je meteoren niet filmen. Je moet daarvoor een speciale beeldversterker gebruiken, die het beeld 10.000 tot 100.000 keer kan versterken. Een speciale camera om meteoren te filmen zie je hiernaast, de Mintron 12V6-EX video camera met 8-mm f/0.8 lens.
RadioDe geïoniseerde sporen die meteoren achterlaten reflecteren radiogolven en daarom kunnen we ze 'horen' als reflecties in het lage deel van de VHF-band (40-150 MHz). Meteoren waarnemen met de radio heeft als voordeel dat het weer weinig invloed heeft. Bovendien kan het zowel overdag als 's nachts. Met deze techniek kan zo onderzoek gedaan worden naar de zogenaamde daglichtzwermen, waarvan de radianten alleen overdag boven de horizon komen. Een nadeel aan waarnemen met de radio is dat je niet ziet waar de meteoor precies geweest is en bij welke zwerm deze hoorde. Daarnaast het is wel mogelijk om meteoren automatisch te registreren met behulp van de juiste software op een computer.
Meer info over het radiowaarnemen van meteoren vind je hier.
TelescopischOok met de verrekijker kan je meteoren waarnemen, al is 't wel lastig. Je richt je kijker gewoon naar een gebied en tekent al de meteoren in die je ziet. Je noteert het type van kijker en oculair en het centrum van het beeldveld. Je moet zeker geen grote vergroting nemen, want dan is je beeldveld veel te klein en zal je uiterst weinig meteoren zien. Het voordeel van deze methode is dat je ook zwakkere meteoren kan waarnemen. Nadelen zijn er zeker ook: je beeldveld is redelijk klein en je kan het moeilijk lang volhouden. Tenzij je zo'n stellage hebt zoals in de afbeelding hiernaast. 🙂
TwitterHet gaat hier in feite om een uitbreiding van het visueel waarnemen van meteoren. Met een Twitter applicatie op je mobiel of laptop geef je namelijk door aan de Britse MeteorWatch of je een Perseïde hebt gezien. Simpelweg de hash tag #Meteorwatch gebruiken en klaar is Kees. De resultaten van de Twitteractie zijn op deze kaart te zien.

Tien leuke feitjes over Perseïden

Perseid 0

Morgennacht is het zo ver: het hoogtepunt van de Perseïden is dan eindelijk aangebroken! Als het helder is (en dat is in ons kikkerlandje altijd maar de vraag) dan kunnen zo”n honderd vallende sterren per uur (!) verwacht worden. De Perseïden zijn fragmenten van de komeet Swift-Tuttle en worden algemeen beschouwd als de meest spectaculaire meteorenregen van het jaar. Hier zijn tien toffe feiten over de Perseïden waarmee je vrienden en familie kunt imponeren!

Perseid 1 
10. Perseïden zijn geen trage slakken 
De meteoroïden van de Perseïden zijn snel. Ze dringen met een snelheid van 60 kilometer per seconde de dampkring binnen. De meeste zijn zo groot als zandkorrels, sommige zijn zo groot als erwten of knikkers. Vrijwel geen één zal de grond raken – mocht dat wel gebeuren, dan wordt het een meteoriet genoemd (klik hier voor meer info over deze begrippen).

Perseid 2
9. Grootste object 
Het moederobject van de Perseïden, de komeet Swift-Tuttle, is het grootste object dat geregeld langs de aarde vliegt. De kern van de komeet is zo’n 10 kilometer groot, vergelijkbaar met het object waardoor de dinosauriërs zijn uitgeroeid. 

Perseid 3 swift-tuttle
8. Bijna-botsing in de toekomst?
In de jaren ’90 heeft de sterrenkundige Brian Marsden berekent dat de komeet Swift-Tuttle mogelijk met de aarde in botsing kan komen. Latere waarnemingen hebben dit gelukkig uitgesloten. Het is wel zeker dat de aarde en de komeet elkaar bijna zullen raken. In het jaar 3044 zal de komeet onze thuisplaneet op 1 miljoen kilometer passeren. Dat lijkt veel, maar het is maar drie keer verder dan de afstand tot de maan. Wat een prachtig schouwspel zal dit worden!

Perseid 4 
7. Hete lucht 
Als een deeltje van de Perseïden de dampkring binnendringt, zal de lucht voor zich uit worden samengedrukt en verhit. De meteoor zal dan ook verhit worden tot een temperatuur van zo’n 1500 graden Celsius. Als gevolg van deze hitte zal het binnenvallende deeltje gaan verdampen, waardoor een zogenaamde vallende ster gevormd wordt. De meeste worden zichtbaar op een hoogte van 100 kilometer. Sommige grotere meteoren ontploffen, waarbij een vuurbal gevormd wordt. Soms kan deze explosie aan de grond gehoord worden! 

Perseid 5 
6. Niet de enige Komeet Swift-Tuttle is bepaald niet de enige van z’n soort. De meeste kometen zijn afkomstig uit de Oortwolk, dat zich tot bijna halverwege de volgende ster uitstrekt. De meeste kometen komen nooit in het binnen-zonnestelsel terecht en zullen nooit zichtbaar worden. Sommige zijn echter het zonnestelsel binnen geslingerd, mogelijk als gevolg van de zwaartekracht van een passerende ster.

 
5. Vele stromen 
De meteoroïden van de Perseïden bevinden zich op een onderlinge afstand van zo’n 100 tot 200 kilometer, zelfs in het dichtste deel van het puinspoor dat is achtergelaten door Swift-Tuttle. Deze rivier van puin bestaat eigenlijk uit vele stromen – iedere stroom is achtergelaten door een andere passage van de komeet gedurende z”n 130-jarige omloopbaan rond de zon. Dit materiaal zweeft door de ruimte en volgt met name het spoor van de komeet rond de zon. Het materiaal wordt na verloop van tijd echter ook verder uitgespreid. 

Perseid 7
4. Voor zonsopkomst 
Naarmate de aarde rond z’n draait, zal de zijde dat in de richting staat van de omloopbaan rond de zon het meeste materiaal “opvegen”. Dit deel van de hemel bevindt zich bij zonsopkomst recht boven je hoofd. Vandaar dat Perseïden (en andere meteorenregens) het beste zichtbaar zijn in de uren vóór zonsopkomst. 

Perseid 8
3. De vorige keer
Komeet Swift-Tuttle is voor het laatst gezien in 1992, toen het voor een aardige show gezorgd heeft. De keer dáárvoor was in het jaar dat de planeet werd ontdekt door de Amerikaanse astronomen Lewis Swift en Horace Tuttle: 1862. Abraham Lincoln was toen nog president van de Verenigde Staten. 

Perseid 9 met onweersbui 
2. Langdurige metgezel
De omloopbaan van Swift-Tuttle is met terugwerkende kracht berekend voor de laatste 2000 jaar. Het blijkt dat (vermoedelijk) dezelfde komeet in het jaar 188 is gezien, evenals in het jaar 69 voor Christus. 

Perseid 10
1. De volgende keer
De komeet Swift-Tuttle wordt pas weer terugverwacht in het jaar 2126 en astronomen vermoeden dat het een prachtige show zal worden. Helaas gaan wij dat niet meer meemaken. Als de historische berekeningen juist zijn, dan zal de terugkeer van de komeet in het jaar 2126 het derde millennium zijn waarin het door mensen is waargenomen. Bron: SPACE.com

Dankzij de Perseïden kunnen telescopen nog scherper zien

Kunstmatig sterrenbeeld GeMS

Het kunstmatige sterrenbeeld dat geproduceerd wordt door de vijf lasers van GeMS.

Komend weekend zullen talloze mensen naar buiten gaan om de Perseïden te kunnen zien. Deze langsflitsende lichtstrepen zullen een prachtig gezicht vormen, maar wist je dat ze ook voor een vorm van vervuiling zorgen? De meeste meteoren komen hoog in de atmosfeer aan hun einde, maar hierbij laten ze wel verdampte gassen achter. Dit vormt eigenlijk een soort van “natuurlijke vervuiling”. Deze vervuiling vormt geen enkele bedreiging voor de mensheid – het vindt immers al miljarden jaren plaats en lijkt nooit een nadelig effect te hebben gehad. Het vormt echter wel een traktatie voor sterrenkundigen! Bij het opbranden van ruimtestenen komt namelijk natrium vrij, dat op zo’n 90 kilometer hoogte een dun laagje vormt. Dit natrium kan aangeslagen worden met een natriumlaser, waardoor het licht gaat geven. Op deze manier kan men tijdelijke, kunstmatige sterren produceren – geloof het of niet, voor sterrenkundigen zijn er nooit teveel sterren! Deze kunstmatige sterren, die lasergestuurde sterren genoemd worden, worden gebruikt voor adaptieve optiek – een manier om de verstorende invloed van de aardatmosfeer te compenseren, waardoor telescopen veel scherper kunnen zien. Deze techniek wordt onder andere toegepast bij de geavanceerde Gemini-telescopen. Deze telescopen zijn uitgerust met een adaptief systeem dat GeMS wordt genoemd. Hierbij worden voortdurend vijf lasers de lucht in geschoten, waardoor een “sterrenbeeld” van lasergestuurde sterren ontstaat. Hierdoor kan de atmosferische verstoring veel effectiever worden tegengegaan dan bij voorgaande generaties van adaptieve systemen mogelijk is geweest. De komende Perseïden zullen dan ook gebruikt worden om het GeMS nog beter te calibreren, zodat de capaciteit van de Gemini-telescopen volledig benut kan worden.

GeMS 3

Dankzij adaptieve systemen, zoals GeMS, is het mogelijk om foto”s te maken die anders alleen met ruimtetelescopen mogelijk zouden zijn.

Bron: Phys.org

Het maximum van de Perseïden is in aantocht

De komende nachten kunnen we vallende sterren zien van de Perseïdenzwerm. Tijdens het hoogtepunt van deze meteorenzwerm, rond 12 augustus, kunnen we vaak tot wel honderd vallende sterren per uur zien. De omstandigheden zijn dit jaar vrij gunstig. De meeste meteoren verschijnen waarschijnlijk tussen 23 en 5 uur in de nacht van 12/13 augustus. Als het dan goed helder is, kun je gemiddeld elke minuut wel een vallende ster zien. Ook in de nachten voor en na het maximum zijn er Perseïden te zien, alleen in veel geringere aantallen dan in de maximumnacht.

Kaartje van de noordoostelijke horizon van half augustus omstreeks 1 uur ''s nachts. Vanuit een punt in het sterrenbeeld Perseus lijken de vallende sterren op ons af te komen. (Klik op kaart voor grote illustratie.)

Kaartje van de noordoostelijke horizon van half augustus omstreeks 1 uur ’s nachts. Vanuit een punt in het sterrenbeeld Perseus lijken de vallende sterren op ons af te komen. (Klik op kaart voor grote illustratie.)

Elke nacht verschijnen er een aantal vallende sterren aan de hemel. Met een beetje geluk zien we er één langs schieten als we een tijdje buiten staan. Vallende sterren zijn geen echte sterren die naar beneden vallen, maar kleine steentjes die vanuit de ruimte de dampkring van de aarde binnendringen. Zo’n brokje steen heeft in de ruimte een grote snelheid van vele tientallen kilometers per seconde en als het de dampkring binnenkomt, remt de lucht het steentje af. Het wordt dan heet en verdampt op een hoogte van zo’n tachtig tot honderd kilometer. Het lichtverschijnsel dat we zien is niet van het steentje zelf, maar van de lucht er omheen die ook sterk wordt verhit en gaat gloeien. Dit lichtverschijnsel noemen we een meteoor. Enkele malen per jaar zijn er veel meer meteoren te zien dan normaal. De aarde in zijn baan kruist dan de baan van een wolk stofdeeltjes, achtergelaten door een komeet. Elk jaar in augustus kruist de aarde de baan van de komeet Swift-Tuttle, die behoorlijk wat gruis heeft verspreid in zijn baan. Dit veroorzaakt een mooie meteorenzwerm die elk jaar terugkeert rond 12 augustus: de Perseïden. Juist omdat deze in de zomer zichtbaar zijn, zijn ze bij een breed publiek bekend. Veel vakantiegangers zitten in deze tijd in een mooie donkere omgeving en genieten ’s avonds van een prachtige sterrenhemel.

Foto van een Perseïdenmeteoor.

Foto van een Perseïdenmeteoor.

De Perseïden zijn vernoemd naar het sterrenbeeld Perseus. De reden hiervoor is dat alle vallende sterren die bij de komeet Swift-Tuttle horen, uit de richting van het sterrenbeeld Perseus lijken te komen. Als we de lijn van een Perseïde doortrekken in de richting waar die vandaan kwam, kom deze in dit sterrenbeeld uit. Het punt aan de hemel waar alle meteoren vandaan lijken te komen, heet de radiant. Het is slechts een denkbeeldig punt, want in werkelijkheid bewegen de meteoren evenwijdig aan elkaar. Dit effect zien we bijvoorbeeld ook bij treinrails. Twee rails van een spoor lopen ook evenwijdig aan elkaar. Maar als we op het spoor staan, lijken de twee rails elkaar te naderen in de verte bij de horizon. Zo ook lijken meteoren vanuit één punt aan de hemel te komen. Vanaf half juli verschijnen de eerste Perseïden al aan de hemel. Het zijn er dan nog heel weinig, maar het worden er in de weken erna steeds meer. In de nacht van 12/13 augustus kunnen we enkele tientallen Perseïden per uur zien oplichten aan de hemel. Dan is het echt de moeite waard om een tijdje buiten te gaan liggen en naar de lucht te kijken. Het maximum van de zwerm valt dit jaar op 12 augustus rond 21 uur – dan doorkruist de aarde het hart van de zwerm – wat dus gunstig is voor de aantallen meteoren in de nacht erna. Daarna neemt de activiteit weer af en rond 24 augustus heeft de aarde de baan van komeet Swift-Tuttle helemaal verlaten. Dit jaar zijn de omstandigheden redelijk gunstig voor de Perseïden. Het is Nieuwe Maan op 6 augustus, dus tijdens het maximum van de zwerm is de maan nog maar een sikkel, die niet zo veel licht geeft en ook in de loop van de avond ondergaat. Het is dus vooral hopen op mooi weer, maar de kans daarop is in augustus behoorlijk groot. Ook de hoogte van de radiant aan de hemel bepaalt hoeveel vallende sterren we kunnen waarnemen. Des te hoger de radiant aan de hemel staat, des te meer vallende sterren zijn er te zien. In het begin van de avond staat het sterrenbeeld Perseus nog vrij laag en verschijnen er nog niet veel meteoren. Later in de nacht stijgt de radiant en neemt het aantal vallende sterren langzaam toe. Als de ochtendschemering begint, staat Perseus bijna recht boven ons hoofd en kunnen we de meeste meteoren verwachten. Onlangs werd bekend dat uit onderzoek gebleken is dat de Perseïden van alle meteorenzwermen de meeste vuurbollen produceren. Hieronder een video daarover. 

 

Als het in de dagen van de Perseïden zwoel zomerweer is, kunnen we ’s avonds best een tijdje buiten zitten om de vallende sterren te bekijken. Maar wie voor een langere periode wil gaan kijken, kan zich beter goed aankleden. Omdat we bij het waarnemen stil zitten of liggen, produceert ons lichaam weinig warmte en we koelen dan snel af. Trek afhankelijk van het weer een trui aan of een jas en bij een echt koele nacht zelfs een extra broek. Zorg ook voor een makkelijke stoel, veldbed of slaapmatje. Laat de ogen goed aan het donker wennen — dat duurt wel een kwartier. Kijk goed waar de meteoren vandaan komen en probeer eens te tellen hoeveel er te zien zijn in een half uur of een uur. Het leuke van meteoren kijken is dat iedereen het kan doen, zonder telescoop of verrekijker. Bron: De Koepel.

De Perseïden – binnenkort te zien – produceren de meeste vuurbollen

Een vuurbol-Leonide

Een meteoor – in de volksmond vallende ster genoemd – aan de hemel zien voorbij schieten is een mooi fenomeen. Een vuurbol zien is echter nog veel indrukwekkender, da’s een meteoor die helderder is dan de planeet Venus (-4m). Op basis van de waarnemingen aan vuurbollen vanaf 2008 middels een geautomatiseerd netwerk van webcam”s heeft een team sterrenkundigen onder leiding van Bill Cooke (NASA’s Meteoroid Environment Office) gevonden dat de jaarlijks terugkerende meteorenzwerm van de Perseïden de meeste vuurbollen produceert. Hieronder het resultaat van het onderzoek, waaruit blijkt dat de Geminiden op de tweede plaats staan. 
histogram 

De Perseïden zijn ook helderder dan de andere zwermen. Zo kon Cooke’s team Perseïden zien die gemiddeld -2,7m waren, terwijl de Geminiden gemiddeld -2,0 waren (in de sterrenkunde geldt: hoe lager des te groter de helderheid). Nu we het toch over de Perseïden hebben: binnenkort zijn ze weer te zien!

Perseïden 2013

De Perseïden bereikt op dinsdag 13 augustus 2013 rond 1 uur zijn maximum. Rond 07:30 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 84°) aan de hemel. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm zo’n 84 meteoren per uur te verwachten. De meteoren zijn helder en snel en hebben nalichtende sporen. Rond 05:45 uur gaat het schemeren en om 06:20 uur komt de Zon op. Het beste moment om Perseïden waar te nemen is hierdoor rond 05:00 (zie het kaartje). De radiant staat op dat moment zo’n 70° boven de oostnoordoostelijke horizon. De Maan stoort niet, er staat slechts een smalle sikkel die weinig licht geeft. 
Perseiden 2013 Over het algemeen zijn de de meteoren van een zwerm niet alleen op de dag van het maximum zichtbaar. Zo zijn de meteoren van de Perseïden zijn normaal gesproken circa 9 dagen rondom het maximum te zien. De zwerm heeft daarmee een relatief korte piek. Probeer dus ook enkele nachten voor en na het maximum meteoren waar te nemen. Wel is iedere dag die je eerder voor het maximum, of later na het maximum waarneemt het aantal meteoren dat zichtbaar is circa 40% kleiner. De typische snelheden van de meteoren in deze zwerm zijn met circa 61 km/s (ongeveer 219600 km/uur) relatief hoog. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste benodigdheden. Hieronder een video van de NASA over de komende Perseïden. 

 

Bron: NASA + Hemel.waarnemen + Sterrengids 2013.’

Share

Speak Your Mind

*