28 maart 2024

Donkere energie laatste miljarden jaren niet veranderd – blijkt uit studie Chandra van clusters

Credit: X-ray: NASA/CXC/Univ. of Alabama/A. Morandi et al; Optical: SDSS, NASA/STScI

Onderzoek met de Chandra röntgen-ruimtetelescoop van de NASA aan 300 clusters van sterrenstelsels heeft laten zien dat de sterkte van de donkere energie, de mysterieuze kracht die verantwoordelijk is voor de versnelde expansie van het heelal, de afgelopen miljarden jaren niet gewijzigd is. Vier van die 300 clusters zie je hierboven, de paarse gloed is de röntgenstraling die uitgezonden wordt door heet gas in de clusters. Die clusters variëren niet alleen in afstand (de meest nabije was 760 miljoen lichtjaar ver weg, de meest verre 8,7 miljard lichtjaar) maar ook in omvang. Wat die laatste eigenschap betreft blijken clusters te lijken op Russische matroesjkapoppen: de grote zijn opgeschaalde varianten van de kleine. De afgelopen jaren is er een kosmologische ‘Tug of War’ gaande tussen de materie en donkere materie, die met hun zwaartekracht de expansie van het heelal willen stoppen en de donkere energie die met z’n afstotende werking de expansie wil versnellen.

De Chandra röntgen-ruimtetelescoop. Credit: NASA.

De schijnbare helderheid en grootte van clusters is sterk afhankelijk van die expansie en van de sterkte die de twee tegengestelde krachten hebben. Uitkomst van het onderzoek aan de 300 clusters, waarbij ook gegevens verzameld met Hubble en met de Sloan Digital Sky Survey (SDSS) zijn gebruikt, is dat de donkere energie de laatste paar miljard jaar niet veranderd is qua sterkte. Dat betekent dat de zogeheten Kosmologische Constante, in 1917 voor het eerst geopperd door Albert Einstein, op dit moment de beste beschrijving geeft voor de donkere energie en dat modellen die uitgaan van een veranderende donkere energie, zoals de kwintessens theorie, op basis van deze waarneming niet kloppen. Mmmm, da’s best wel weer vreemd. Onlangs bleek namelijk uit waarnemingen die onder andere met de Hubble telescoop zijn gedaan dat juist de modellen met een veranderlijke donkere energie favoriet zijn – dezelfde Hubble ruimtetelescoop als die voor het onderzoek met Chandra is gebruikt. Wordt duidelijk vervolgd. 😀 Hier het vakartikel over de waarneming aan de 300 clusters, dat gepubliceerd is in de Monthly Notices of the Royal Society. Bron: Chandra.

Share

Comments

  1. Dank U….DM en DE zijn, ondanks dat het nogal vaag & spooky is allemaal, wel de leuke onderwerpen om eens lekker voor te gaan zitten

  2. Ik vind de link van een röntgenwolk naar donkere materie wel erg prematuur. Boyarsky en collega´s (niet geciteerd) denken dat het uiteenvallen van hypothetische sterile neutrino´s een nog onbekende röntgenlijn produceert dat dan feitelijk de donkere materie zou moeten voorstellen., als ik het goed begrijp. Het lijkt er op dat men in dit artikel de hypothetische link van DM naar Röntgen inmiddels al helemaal als bewezen beschouwd, of heb ik iets gemist op astroblogs?

  3. En als de grootte van de donkere energie NUL is of donkere energie niet bestaat, omdat de toename van de roodverschuiving ergens anders gezocht moet worden, dan is de waarde van de donkere energie dus nooit veranderd in de afgelopen 13,8 miljard jaar.

    • Niet helemaal…..
      In dit artikel (en de genoemde conflicterende) gaat het over “de afgelopen miljarden jaren”. Het staat nog steeds dat de expansie globaal genomen de eerste 8 miljard jaar vertraagde, en de laatste 6 miljard jaar versnelde.

      • Klopt misschien, maar dat haalt mijn reactie niet onderuit. Ik lees overigens alleen “The study shows that dark energy has not changed over billions of years.”.

        Wat ik niet begrijp is dat niet meer wetenschappers zoals Erik Verlinde gaan zoeken naar alternatieven voor de oerknaltheorie. Wat mij betreft kun je meerdere modellen aanhangen.

        Als je ziet wat er vooral de laatste twee jaar is ontdekt dat strijdig is met de oerknaltheorie dan moet toch iedereen zich achter de oren gaan krabben. ( Zie hier )

  4. Als de sterkte van donkere energie de laatste paar miljard jaar niet veranderd is, hoe kan het heelal dan versnelt uitdijen?

    • Heel simpel: de donker energie is constant per eenheid volume. Als het heelal expandeert neemt het volume toe en daarmee de totale sterkte van de donkere energie.

      • Ja precies….

        De expansie is niet het oprekken van bestaande ruimte (dan zou de dichtheid kleiner worden). Het heelal maakt nog steeds nieuwe “ruimte” aan. De eigenschappen van het nieuwe zijn gelijk aan het bestaande. Dat lijkt te botsen met conservatie van energie. Maar het heelal is niet een gesloten systeem. Er komt dus nieuwe energie bij.

      • is donkere energie soms het hedendaagse woord voor “de alomtegenwoordige alomvattende Aether van weleer”

        • Nou wie weet 🙂

          Ik kan wel mijn eigen idee geven, die dus niet uit de schoolbanken komt want dan zou ik een ander verhaal moeten typen.

          Volgens mij is die expansie gewoon een eigenschap van ruimte/het heelal. Die eigenschap heeft een vaste waarde. Zonder materie en energie, dus een leeg heelal, zou het heelal op 100% kracht kunnen expanderen. Maar er is wel materie en energie aanwezig. Dat trapt agv diens zwaartekracht op de rem. In het begin (die eerste 8 miljard jaar) was de dichtheid van materie zo groot dat het een stevige rem was op de expansie. Stel je voor dat het heelal maar op 70% van zijn kracht kon expanderen. Maar die rem verzwakte naarmate het heelal expandeerde. Toen het heelal 8 miljard jaar oud was bereikte het een omslagpunt. Het heelal had steeds minder last van de rem en kon steeds sterker expanderen. En wij zien dat als een acceleratie van de expansie. Terwijl in feite de rem steeds zwakker aan het worden is, vanwege de lagere dichtheid van de aanwezige materie. De waargenomem acceleratie is gezichtsbedrog…de mate van afremmen gaat omlaag, dus de snelheid omhoog richting de 100%. Er is dus geen mysterieuze energie die de expansie laat versnellen.

          De opvatting nu is dat de expansie aan het versnellen is. Iets versnellen kan alleen met input van energie…..we weten niet wat het is…..dus Dark Energy

          • Obelix zegt

            Sinds wanneer werk fysica zo? Helaas terug naar “de schoolbanken”. 😉

            Iets kan een bepaalde energie hebben en daardoor een snelheid ontwikkelen (, je 100%) .
            Als er een rem is, verliest datgene een deel van zijn energie. De snelheid neemt af (tot jouw 70%) .
            Maar bij het wegvallen van die rem (bv weg uit een zwaartekrachtsveld) neemt de energie, en dus de snelheid, niet toe.
            Voor snelheidsverandering (naar 100%), sinds 8 miljard jaar continue een versnelling, is extra energie nodig.

            Inderdaad een groot raadsel welke kracht in staat is een dergelijke energie te leveren… 😕

            Groet, Paul

          • Ik schreef dat mijn mening is, dat het een eigenschap van het heelal is om te expanderen, dus die energie heeft het al.

            Geef zoveel gas met je auto om 100km/uur te rijden. Zonder je gaspedaal te veranderen, trap te de rem een beetje in (zwaartekracht). Je auto wil 100 rijden, krijgt ook genoeg brandstof, maar zal toch afremmen. Zeg voor het gemak even afremmen naar 70km/uur. Laat nu langzaam de rem weer opkomen en de auto zal versnellen. Niet omdat het meer energie krijgt (die had het al) maar omdat de rem zwakker aan het worden is.

            Dus als ik jou begrijp is er ook input van energie nodig voor de gewone expansie van het heelal? Want als het niet kan versnellen zonder extra energie, kan het ook niet expanderen zonder input van energie, toch? Of wil je zeggen dat er geen energie nodig is voor expansie, maar wel voor versnelling van expansie?

      • rudiev zegt

        Ow op die manier, ik zat net anders te denken…aan constant in zijn geheel. 🙂

  5. Ik snap er eigenlijk niets van, enerzijds gaat het over donkere ENERGIE die dus homogeen en constant is en de expansie van het heelal veroorzaakt en anderzijds gaat het artikel over röntgenstraling dat donkere MATERIE moet voorstellen dat weer niet homogeen en constant is, die bevindt zich nl. uitsluitend rondom zware massa’s. Of lees ik het verkeerd?….

  6. Folkert zegt

    Naarmate het heelal expandeert zakt de temp. v/d achtergrondstraling, nu zo’n 2,7grK.
    Is de energie die daar dan uit komt de voedingstof voor die nieuwe donkere materie, die nodig is
    om het expanderende heelal van nieuwe donkere materie van de zelfde sterkte te voorzien?
    Of kan donkere materie uit niets onstaan zonder invloed op zijn omgeving?

  7. Monique zegt

    Als donkere energie ergens mee vergelijkbaar is, zou dat dan met ampère (A) kunnen zijn?
    Je hebt Watt (vermogen), Volt(spanning) en Ampère(stroom)
    Zonder het een en het ander (Watt en Volt) is A ook niet echt opwindend … net donkere energie.
    Smiley

Speak Your Mind

*