28 maart 2024

Over kosmische straling en zwarte gaten

Bob van Eijk

Bob van Eijk. Credit: Universiteit van Utrecht

Vanmiddag om 16.00 uur heeft Bob van Eijk, bijzonder hoogleraar hoge-energiefysica aan de Universiteit van Utrecht, een lezing gegeven op de Universiteit van Twente over kosmische straling. Van Eijk is betrokken bij het zogenaamde Hisparc-project, waarover ik op 3 februari 2006 een Astroblog schreef. De coördinatie van dat project, waarbij Hisparc staat voor High School Project on Astrophysics Research with Cosmics ligt bij het NIKHEF-instituut in Amsterdam. Het leuke van dat project is dat het niet allemaal professionele beroepskrachten zijn die onderzoek doen aan kosmische straling, maar dat er ook in Nederland 50 scholen meedoen. Op de daken van die scholen hebben ze skiboxen geplaatst vol met meetapparatuur. Die apparatuur is in staat de energierijke deeltjes uit de ruimte, afkomstig van de zon, van supernovae en wellicht zelfs van de oerknal, te meten. Eén van die scholen is het Walburgcollege in Zwijndrecht. Het netwerk van de vijftig meetpunten op die scholen zorgt ervoor dat metingen simultaan worden verricht en dat precies kan worden berekend uit welke richting de deeltjes afkomstig zijn. In NRC-Handelsblad stond deze week een kort interview met Van Eijk en daaruit blijkt dat de afgelopen vier jaar met Hisparc al 40 tot 50 ‘hits’ zijn behaald van kosmische deeltjes. Een mooi resultaat toch? Ik heb overigens net als in februari ook nu weer het gevoel van ‘zoiets kunnen wij toch ook?’

Model van een accretieschijf om een zwart gat

Credit: NASA


En dan heb ik het over sterrenkundevereniging Christiaan Huygens. Zo’n skibox met apparatuur (waarde € 6.500) moet toch via één of andere sponsor ook aan te schaffen zijn? Ik zal het onderwerp daar warm houden. Meer informatie over dit alles is te vinden op de website van Hisparc. Zoals ik op 3 februari al schetste kunnen de kosmische deeltjes ook afkomstig zijn van de kernen van actieve sterrenstelsels, waarin zich massieve zwarte gaten belanden.En zo belanden we op het tweede onderwerp waar ik op dit astropodium even aandacht voor wil. Want het wil zo zijn dat deze week diverse berichten over zwarte gaten in het nieuws kwamen. Gisteren was daar bijvoorbeeld het Britse wetenschappelijke tijdschrift Nature met een artikel over de accretieschijven rondom zwarte gaten. Die blijken voor zowel de gewone ‘stellaire’ zwarte gaten als de supermassieve zwarte gaten in de centra van sterrenstelsels ongeveer hetzelfde te werken, afgezien van de schaal dan. Alle ’typen’ van zwarte gaten, onderscheiden door hun zwaarte, blijken massa aan te trekken en die komt in zo’n schijf terecht, die vervolgens röntgenstraling produceert. Bron: PParc.

Share

Speak Your Mind

*