Site pictogram Astroblogs

Zwart gat ontdekt in bolvormige sterrenhoop

Credit: ESA, NASA and Felix Mirabel

Sterrenkundigen hebben onlangs een zwart gat ontdekt op een plek waar ze ‘m helemaal niet vermoeden: in een bolvormige sterrenhoop, kortweg bolhoop genoemd. Het gaat om een stellair zwart gat (dus niet zo’n immens zwaar zwart gat zoals te vinden in de centra van sterrenstelsels) in één van de bolhopen die bij het elliptische sterrenstelsel NGC 4472 horen. Dat stelsel hoort bij het Virgo-cluster van sterrenstelsels en ligt op een afstand van pak ‘m beet 50 miljoen lichtjaar. Bolhopen kunnen zo’n tienduizend tot een miljoen sterren bevatten, meest oude sterren. In zo’n situatie dachten sterrenkundigen dat het onwaarschijnlijk zou zijn dat er ooit zwarte gaten kunnen ontstaan. Maar met de Europese röntgensatelliet de XMM-Newton gingen ze bolhopen bekijken op zoek naar röntgenbronnen en bij de tweede bolhoop die ze bekeken was het meteen raak. Met behulp van de collega röntgensatelliet Chandra van de NASA werd de waarneming bevestigd. De Chandra heeft een groter scheidend vermogen en daarmee kon worden vastgesteld dat de röntgenbron echt uit een bolhoop kwam en niet van een andere bron uit NGC 4472. De röntgenstraling ontstaat doordat een ster die in de buurt staat van het zwarte gat langzaam wordt opgepeuzeld en daarbij wordt het gas dat van de ster naar het zwarte gat stroomt verhit, zodat het röntgenstraling gaat uitzenden. De röntgencurve, het verloop van de hoeveelheid röntgenstraling in de tijd, laat geen andere verklaring toe dan een zwart gat. Wel is volgens het waarneemteam, dat onder leiding staat van Tom Maccarone (Universiteit van Southampton, Engeland), sprake van een extra heldere röntgenbron, een zogenaamd Ultraluminous X-ray object, oftewel ULX. Dit zou er op kunnen duiden dat het misschien toch geen gewoon stellair zwart gat is (die gewoonlijk zo’n tien zonsmassa’s zwaar zijn), maar dat er sprake is van een soort tussenmaatje, die zo’n tienduizend zonsmassa’s zwaar kunnen zijn. De superzware zwarte gaten in de centra van sterrenstelsels kunnen miljoenen tot miljarden zonsmassa’s zwaar zijn. De intermediate mass black holes (oftewel IMBH’s) kunnen ontstaan door botsingen van verschillende kleinere zwarte gaten, die samensmelten. Afijn, voer weer voor de theoretici onder de sterrenkundigen. Vandaag, 4 januari, verschijnt over de ontdekking van het zwarte gat een artikel in het Britse blad Nature. Rennen naar de winkel dus. Astrobloglezers met een olifantengeheugen zullen zich trouwens nog goed herinneren dat ik op 13 november j.l. met het nieuws kwam dat sterrenkundigen vermoeden dat er een zwart gat zit in het centrum van de bolhoop 47 Tuc. Dus echt baanbrekend nieuws is de ontdekking van het zwarte gat in de bolhoop in NGC 4472 nou ook weer niet. Bron: ESA.

FacebookTwitterMastodonTumblrShare
Mobiele versie afsluiten