Het kan altijd erger

Er zijn van die momenten dat je als (amateur-)sterrenkundige graag een bepaalde gebeurtenis wilt zien, maar dat door de één of andere omstandigheid de waarneming verhinderd wordt. Ik heb daar aan den lijve twee voorbeelden van mee mogen maken, die ik in de astroblogs al eens eerder genoemd heb. De ene keer was ergens begin jaren tachtig (ik meen 1982) toen we met de sterrenclub helemaal naar Noord-Holland afreisden om ’s morgens vroeg een rakende Venusbedekking door de Maan mee te maken. Met een busje waren we daarheen gereden, Jan als chauffeur (die had op dat moment als enige een rijbewijs geloof ik), en de hele nacht was het helder geweest. Tot het fatale moment, toen ergens aan de dageraad een wolk van het type Cumulus Interruptus aan kwam drijven en voor zowel Venus als Maan ging hangen. En dat alles in die paar minuten dat de bedekking plaatsvond. Zelden heb ik een chauffeur zo veel en hard zien vloeken en tekeergaan. De tweede keer zullen meer mensen nog meegemaakt hebben, want dat was de welbekende totale zonsverduistering die op 11 augustus 1999 in grote delen van Europa zichtbaar was. Ook daar waren we vol goed moed weer voor in de bussen gestapt, dit keer naar Noord-Frankrijk. En ook hier kwam op het moment suprème weer die welbekende Cumulus Interruptus het feestje verknallen en kon ik weer de nodige krachttermen om mij heen horen vallen. Afijn, dit soort ervaringen zullen jullie zelf ook wel eens hebben meegemaakt. Maar het kan altijd een graadje erger, zo moge uit de titel van deze astroblog duidelijk zijn. Ik ben momenteel bezig om het boek te lezen van Bill Bryson, getiteld “Een kleine geschiedenis van bijna alles”. Daarin staat o.a. het verhaal van de Franse sterrenkundige Guillaume Le Gentil (1725-1792), ontdekker van de Messierobjecten M32, M36 en M38. Die was naar India gevaren om waarnemingen te doen aan de Venustransitie (of -overgang) die in 1761 zou plaatsvinden. Dankzij het werk van de bekende sterrenkundige Edmund Halley was in die tijd bekend dat zo’n Venustransitie, waarbij de planeet Venus vanaf de Aarde gezien voor de Zon langs trekt, gebruikt kan worden om de afstand tot de Zon te berekenen. Le Gentil wilde de aanstaande transitie gebruiken om die afstand nauwkeurig te bepalen. En aldus voer hij vol goede moed met een boot richting India. Maar door allerlei tegenslagen bevond de boot zich op de dag van de transitie nog steeds op volle zee en als je ergens geen nauwkeurige waarnemingen aan een Venustransitie moet doen is het wel op volle zee. Kortom, expeditie mislukt. Maar doorzetter als hij was wist Le Gentil dat Venustransities altijd in paren voorkomen met een tussentijd van acht jaar ^[1]en daarna een eeuw of meer weer niet. In Nederland was er bijvoorbeeld een Venustransitie in 2004 en in 2012 zal er weer eentje te zien zijn. Daarna duurt het tot 2117 en 2125 voordat weer een paar … Lees verder en dat er op 3 juni 1769 weer eentje te zien zou zijn. In India nog wel. Dus ging Le Gentil verder naar India (eigenlijk wilde hij naar Manilla op de Fillipijnen om daar te transitie te bekijken, maar door allerlei tegenslagen keerde hij uiteindelijk toch terug in India)) en bereidde zich gedurende acht jaar voor op die volgende Venustransitie.  In Pondicherry, een franse kolonie in India, bouwde hij een observatorium en daar wachtte hij geduldig op de grote dag. De gehele maand voorafgaande aan de Venustransitie was het helder weer.

Maar lieve astroblolezers, jullie raden het al, gedurende de drie uren, veertien minuten en zeven seconden dat de transitie duurde was daar weer die welbekende Cumulus Interruptus, die het Le Gentil onmogelijk maakte ook maar iets van de gebeurtenis te aanschouwen. Volgens Bill Bryson bleef Le Gentil nogal stoïcijns, maar de Wikipedia-pagina over deze man zegt dat hij een tijd gek werd. Zou ik denk ik ook zijn geworden. Toen hij weer enigzins was bedaard besloot hij naar Frankrijk terug te keren. Daar aangekomen, ergens in oktober 1771, merkte hij dat z’n familie hem tijdens z’n afwezigheid dood had verklaard, dat z’n vrouw was hertrouwd, dat z’n lidmaatschap van de Académie royale des sciences was opgezegd en dat diezelfde familie z’n landgoed had geplunderd. Van je familie moet je het maar hebben! 😉 Ik moet zeggen dat nu ik het verhaal van Le Gentil gelezen heb ik na mijn eigen bovengenoemde traumatische ervaringen weer rustig kan slapen. 😀 Bron: Bill Bryson, Een kleine geschiedenis van bijna alles.