28 maart 2024

Nieuwe techniek om exoplaneten te zien

Links de 'gewone' foto van het systeem AB Doradus, rechts de update van AB Doradus C

Credit: Laird Close et al (University of Arizona)

Sterrenkundigen uit de VS, Groot-Brittannië en Duitsland hebben een nieuwe techniek ontwikkeld om exoplaneten, planeten bij andere sterren buiten het zonnestelsel, te ontdekken. De begeleider van de ster AB Doradus A was het eerste object wat hiermee is waargenomen. Bij deze techniek maken ze gebruik van de diffractie of afbuiging van het licht, welk verschijnsel tot nu toe juist waarnemingen aan exoplaneten hinderde [1]grappig toch hoe sterrenkundigen zo’n zwakte van telescopen om kunnen buigen in een ijzersterk instrument. Bij Christiaan Huygens hebben we het ook wel eens een avondje gehad over dit soort … Lees verder. Door de diffractie ontstaat in plaats van een punt een patroon van een centrale vlek omgeven door concentrische cirkels, het zogenaamde Airy-schijfje [2]ooit bedacht door de astronoom George Biddell Airy. De diameter van de cirkels hangt af van de golflengte en objecten die kleiner zijn dan de centrale schijf kunnen niet waargenomen worden. Tenminste, tot nu toe. Maar het internationale team van sterrenkundigen onder leiding van Laird Close van de Universiteit van Arizona (VS) heeft een manier gevonden om gebruikmakend van die Airy-schijfjes gegevens over de spectra van de planetaire of stellaire begeleiders van sterren te krijgen. De resolutie die daarbij mogelijk is is wel honderd keer beter dan tot nu toe haalbaar is. De gegevens worden verkregen door de grootte van het Airy-schijfje te meten bij veranderende golflengten. Een Airy-schijfje dat hetzelfde blijft bij wijziging van de golflengte is een aanwijzing dat er een begeleider om de ster draait. Door het aftrekken van een deel van de afbeelding met de gewijzigde concentrische ringen, een techniek die spectrale deconvolutie wordt genoemd, blijft een afbeelding over van de begeleider van de ster. De techniek is door Close’s team voor het eerst toegepast op de dubbelster AB Doradus, die op 48 lichtjaar afstand staat. Het systeem bestaat uit AB Doradus A, een grote ster en AB Doradus C, een kleine begeleider. AB Doradus C was al eerder apart in beeld gebracht, maar gedetailleerde opnames ontbraken. Close’s team heeft nu, gebruikmakend van een speciaal instrument op ESO’s Very Large Telescope (VLT) genaamd SINFONI [3]een zogenaamde “integral field spectrograph”, het is maar dat je ’t weet de begeleider AB Doradus C beter waargenomen. Eerst dacht men dat het een bruine dwerg betrof, een object die te licht is om tot kernfusie te komen, maar Close heeft ontdekt dat hij zwaarder is, ongeveer 1/10e de massa van de Zon, en dat het daarmee een rode dwerg [4]Een rode dwerg is een ster met een massa tussen 0,08 en 0,5 maal die van de zon. Doordat de massa zo gering is, verbranden ze de waterstof waaruit ze bestaan maar heel langzaam tot helium.  is. Da’s uiteraard geen exoplaneet, maar Close en z’n collegae willen wel de spectrale deconvolutie gebruiken om exoplaneten te gaan ontdekken. Ik ben benieuwd wat dat op gaat leveren. Bron: Physicsweb.org.

Voetnoten

Voetnoten
1 grappig toch hoe sterrenkundigen zo’n zwakte van telescopen om kunnen buigen in een ijzersterk instrument. Bij Christiaan Huygens hebben we het ook wel eens een avondje gehad over dit soort ‘afwijkingen’ van licht in telescopen
2 ooit bedacht door de astronoom George Biddell Airy
3 een zogenaamde “integral field spectrograph”, het is maar dat je ’t weet
4 Een rode dwerg is een ster met een massa tussen 0,08 en 0,5 maal die van de zon. Doordat de massa zo gering is, verbranden ze de waterstof waaruit ze bestaan maar heel langzaam tot helium.
Share

Comments

  1. Jacqueline zegt

    KAN IK DEZE TECHNIEK VERGELIJKEN MET DE SONOR WAARVAN DE VLEERMUIS GEBRUIK MAAKT? oF BEGRIJP IK HET VERKEERD?

    groetjes van Jacqueline.

  2. Tsja, daar ken ik de spectrale convolutie weer te slecht voor. Sonar werkt met teruggekaatste geluidsgolven. Daar is geloof ik geen sprake van diffractie of afbuiging, zodat er geen Airy-geluidsschijfjes zijn.

Speak Your Mind

*