De kosmische jackpot

Zo tegen vakantietijd ga ik meestal op zoek naar boeken die mooi in de koffer passen en op de ver gelegen camping onder een stralende zon gelezen kunnen worden. Eén van die boeken zal vermoedelijk Paul Davies’ nieuwste boek Cosmic Jackpot ^[1]ondertitel: Why Our Universe Is Just Right for Life. worden. Deze Britse sterrenkundige heeft al menig publicatie op z’n naam staan en eentje daarvan is ‘De laatste drie minuten’, waarin hij beschrijft hoe het heelal zal eindigen. Het boek staat inmiddels (na lezing ervan) ergens op zolder weg te stoffen. In Cosmic Jackpot gaat het in wezen om het antropische principe: het idee dat alles in het heelal zo afgesteld is dat het precies goed is om leven in te laten ontwikkelen. Is één van de parameters, zoals de sterkte van de gravitatie, een tikkeltje anders en leven is niet meer mogelijk. Ik heb het over dat principe vaker gehad, o.a. in de Edge-serie begin 2006. Begin juli verscheen op Salon.com een interview met Paul Davies en dat intrigeerde mij zeer. Grondgedachte van Davies is dat alles in het heelal verloopt volgens een soort van kosmisch plan. Betekent dat dat Davies God stilletjes introduceert als verklaring van het ontstaan van leven? Nee, zeker niet. Het heelal is volgens hem wel gevuld met een betekenis en doel, maar daar is geen God voor nodig. Het heelal lijkt meer op een gigantische computer, die enigzins doet denken aan de virtuele wereld van The Matrix. Sterker nog, Davies denkt dat de wetten van de quantummechanica aangepast zijn door louter de waarneming van mensen! Ja, lees die laatste zin nog maar eens na, het is geen science fiction, maar een doorgrond idee van één van de grote sterrenkundigen op aarde. Vroeger was de vraag ‘waarom zijn de natuurwetten zoals ze zijn?’ er eentje die enkel door theologen en filosofen werd beantwoord. Maar volgens Davies moeten ook wetenschappers zich over deze vraag buigen. Eén populaire uitweg uit het dilemma van het antropische principe is het idee van het multiversum: er is niet één universum, maar een oneindig aantal universa, ieder met z’n eigen set natuurwetten en natuurkrachten. En wij leven net in het ene universum, de Hubble Bubble zoals Davies ‘m noemt, waarin de omstandigheden precies goed zijn om leven in te laten ontstaan.

Drie soorten anthropische principes

Er worden in Davies’ boek drie soorten antropische principes onderscheiden:

• Het zwakke antropische principe: de wetten en omstandigheden in het heelal moeten zodanig zijn dat het ontstaan van leven erin mogelijk is. Wij bestaan, dus deze variant klopt als een bus;
• Het sterke antropische principe: de wetten en omstandigheden in het heelal moeten wel leiden tot het ontstaan van leven;
• Het finale antropische principe, zoals Davies het noemt ^[2]waarbij hij zich in feite baseert op het idee dat John Wheeler ooit had geopperd van het participatoire heelal, een heelal waarin we als het ware mee participeren. Goh, je zou het bijna een … Lees verder: het leven dat op een gegeven moment ontstaat is verantwoordelijk voor de wijze waarop de natuurwetten in het begin van het heelal ontstaan.

Met name die laatste variant vereist de nodige uitleg en da’s uiteraard te vinden in Cosmic Jackpot. Het draait bij het finale  antropische principe allemaal om het onzekerheidsprincipe van Werner Heisenberg, welk fundament van de quantummechanika stelt dat we van een atoom nooit exact kunnen bepalen waar deze zich op een bepaald moment bevindt. Dat onzekerheidsprincipe is symmetrisch in tijd: er is een onzekerheid naar de toekomst én naar het verleden toe. Welnu, niet alleen atomen hebben te maken met het onzekerheidsprincipe. De natuurwetten zélf hebben ook een zekere mate van onzekerheid in zich, die afhankelijk is van de waarneming door iemand gedaan. En op die gedachte borduurt Davies verder, zowel in genoemd interview als in het boek (dat laatste neem ik aan, want ik heb ’t nog niet gelezen). En dat laat ik verder maar aan de lezeraars over om kennis van te nemen. Het begint hier trouwens flink te onweren, dus ik ga sowieso afsluiten. Doei… Bron: Salon.com.