Grootste botsing in het heelal waargenomen

Twintig juli. De dag dat Neil Armstrong als eerste mens voet op de maan zette. Dat was in 1969. Precies zeven jaar later ook de dag dat de Viking 1 op Mars landde en ik het wel een mooi moment vond om van ruimtevaart als hobby over te stappen op sterrenkunde. Mooie dag daarom om het eens te hebben over de grootste botsing die zich ooit moet hebben afgespeeld ergens in het heelal. De röntgensatellieten Chandra (van de NASA) en XMM-Newton (van de ESA) hebben namelijk gebroederlijk die grootste botsing ooit in het heelal waargenomen. Het gaat om het cluster van sterrenstelsels genaamd Abell 576. Botsingen van sterrenstelsels worden door sterrenkundigen steeds meer gezien als gewoon voorkomende fenomenen, die deel uitmaken van de evolutie van die stelsels ^[1]Een beetje zoals wij ook met vallen en opstaan dingen leren. Signalen voor dergelijke botsingen zijn te zien in de vorm van gas dat verhit wordt en vervolgens röntgenstraling uitzendt. Maar het gas in Abell 576 bleek ‘slechts’ 50 miljoen Kelvin te zijn, twee keer minder dan de verwachtte temperatuur. Nader onderzoek met genoemde röntgensatellieten door een team onder leiding van Renato Dupke (Universiteit van Michigan, VS), leverde het inzicht op dat sprake is van een botsing van twee clusters (da’s dus een graad groter dan een botsing van afzonderlijke sterrenstelsels). Wij kijken tegen het dichtstbijzijnde cluster op en daarachter ligt nog een ander cluster. Abell 576 zijn dus in feite twee clusters, waarvan eentje verborgen achter de ander ligt. De gaswolken met die lage temperatuur van 50 miljoen graden (brrrr,wat laag, 🙂 ahum) zijn de afgekoelde kernen van de clusters, die de botsing hebben overleefd en daarna samengeklonterd zijn. Uit de gegevens blijkt dat de clusters van Abell 576 met een snelheid van 3.300 km/s moeten zijn gebotst, een snelheid die tot voor kort door sommige sterrenkundigen voor onmogelijk werd gehouden. Maar kennelijk kan het dus wel. De twee clusters gingen daarbij vol door elkaar heen, alsof een kogel door een appel ging. Op de foto hierboven een röntgenopname van de cluster genomen door Chandra, met de contouren van de radiële snelheden van het gas in de cluster. De botsing in Abell 576 lijkt overigens op een andere botsing van twee clusters, die vorig jaar augustus werd ontdekt in de Bulletcluster (1E 0657-56). Die zien we alleen vanaf de zijkant, waarbij we links en rechts de twee afzonderlijke clusters zien. De botsing hiervan toonde ook het bestaan aan van donkere materie. Het relaas van Renato Dupke en z’n maatjes verschijnt binnenkort in het vakblad The Astrophysical Journal. En voor de liefhebbers is het ook hier te bewonderen. Een animatie van de botsing is in de bron van deze astroblog te vinden. Bron: ESA.