Mira blijkt een lange staart te hebben

“Het sterrenbeeld van de Walvis, onder de Vissen bevat één ster, wier helderheid veranderlijk is. Zij draagt de naam Mira, dat is de “Wonderlijke”. Als de ster in de periode van de grootste helderheid is, is zij dikwijls zeer duidelijk. In de tijd der kleinste lichtsterkte kan zij alleen in een goede verrekijker gezien worden.” Aldus Walter Widmann’s Welke ster is dat? (8e druk 1968), het boek dat op het nachtkastje van iedere amateur-astronoom ligt. Ik moest dat boek er even bij pakken, toen ik op de NASA-site het bericht las dat ze met de ultraviolet-satelliet Galaxy Evolution Explorer (GALEX) ontdekt hebben dat Mira ^[1]Ook wel bekend als Omicron Ceti, 418 lichtjaren ver weg. als ware het een komeet een lange staart heeft. Mira is al vierhonderd jaar ^[2]Het was de Duitser David Fabricius die ‘m als eerste zag in 1596. een goed bestudeerde ster en ook voor amateur-sterrenkundigen een welbekend fenomeen. Daarom komt het best wel als een verrassing dat deze ster een staart heeft van maar liefst 13 lichtjaar lang, oftewel 20.000 keer de afstand Zon-Pluto. De staart is ongeveer vier keer de diameter van de volle maan, maar GALEX is pas de eerste die ‘m heeft opgemerkt. Op de foto hierboven, waarvan een 10 Mb-versie (Tif-formaat) hier is te downloaden, staat Mira helemaal rechts als een witte stip. Mira is niet echt wit, want het is in werkelijkheid een rode reus, die zoals Widmann opmerkte veranderlijk is. 

Mira is echt groot te noemen, want met z’n diameter zou hij tot Mars komen. Over pakweg vijf miljard jaar zal de Zon ook een dergelijke rode reus worden, zoals ik onlangs in m’n serie over het einde van alles beschreef. Mira stoot veel materiaal uit, ongeveer één Aardmassa per 10 jaar. De staart op de foto is gedurende 30.000 jaar gevormd en hij bevat ongeveer 3.000 Aardmassa’s, gelijk aan 9 Jupitermassa’s ^[3]De heldere ster links op de foto is een voorgrondster. . De ultraviolette gloed ontstaat waarschijnlijk doordat koele waterstofmoleculen fluoresceren onder invloed van snel bewegende elektronen. Op andere golflengten is de staart onzichtbaar. In tegenstelling tot de meeste andere sterren beschrijft Mira niet braaf een baan om het centrum van het Melkwegstelsel, maar beweegt het een geheel eigen weg, dwars door het intergalactische gas- en stof heen. Met een snelheid van zo’n 130 km per seconde gaat Mira z’n eigen weg en de foto’s van de Galaxy Evolution Explorer laten dan ook mooi een gebogen schokgolf zien aan de rechterkant van Mira, waar de ster in botsing komt met dat intergalactische materiaal. Op de foto beweegt Mira zich van links naar rechts, zoals duidelijk mag zijn. Zoals gezegd is Mira een veranderlijke ster. Iedere 332 dagen kan de lichtsterkte met een factor 1.500 (!) veranderen. November 2007 zal Mira zo helder worden dat hij met het blote oog zichtbaar zal zijn. Tenminste, dat schrijft de NASA-site. De Sterrengids 2007 (blz. 141) zegt dat half maart 2007 een maximum heeft gehad (+3,4 m), dus ik weet even niet wie het bij het juiste eind heeft. Mira is trouwens geen enkele ster, het is een dubbelster. Mira heeft een witte dwerg als begeleider, Mira B geheten. Mira (A dus) en B draaien in 500 jaar om elkaar heen. Mira B heeft vermoedelijk geen invloed op de staart van Mira. Een heleboel foto’s en ook animaties van Mira met z’n staart zijn op de GALEX-pagina van de NASA te vinden. Bron: NASA/GALEX.