28 maart 2024

Sterren kunnen meerdere stadia van planeetvorming meemaken

BP Piscium met stofschijf

Credit: Carl Melis et al.

Het klassieke beeld is simpel: een gas- en stofwolk gaat onder invloed van de zwaartekracht krimpen, de meeste massa gaat in een centrale ster zitten en de rest vormt een protoplanetaire schijf en daar ontstaan op een gegeven moment planeten uit. Klaar. Maar dat beeld blijkt toch niet helemaal volledig te zijn (zoals meestal het geval is, zucht…). Men heeft namelijk twee sterren ontdekt die niet één zo’n fase van planeetvorming hebben meegemaakt, maar twee! En chronologisch liggen die fasen wel enkele honderden miljoenen tot zelfs miljarden jaren uit elkaar. Kortom, de modellen van planeetvorming kunnen weer in de prullebak. De aankondiging van de twee sterren, die de prachtige namen BP Piscium (in Vissen) en TYCHO 4144 329 2 (in Grote Beer) dragen, werd gedaan door Carl Melis, sterrenkundestudent bij de Universiteit van Californië, op…de 211e bijeenkomst van de AAS in Austin. Tsja, hoe kan het ook anders. 😉 Melis en consorten keken bij hun onderzoek naar de hoeveelheid lithium in de sterren. Die hoeveelheid is een maat voor de ouderdom: hoe ouder sterren zijn hoe minder lithium ze moeten hebben. De gemeten hoeveelheid was weinig, dus de sterren zijn oud. Tegelijkertijd gedrágen de beide sterren zich alsof ze erg jong zijn: ze hebben snel ronddraaiende accretieschijven met gas en stof, de schijven stralen infraroodstraling uit én ze hebben zelfs jets, wegspuwende straalstromen vanaf de polen van de sterren. Het idee is nu dat de twee bizarre sterren eerst deel uitmaakten van een binair systeem, bestaande uit een ster á  la onze Zon en een iets kleinere ster. Die systemen maakten een eerste fase van planeetvorming door, zoals de klassieke modellen schetsen. Op een gegeven moment komen de zonachtige sterren in een fase dat ze opzwellen en een rode reus worden [1]Dat is de fase na de waterstofverbranding, alsze overgaan op heliumverbranding in de kern.. De kleinere sterpartners kwamen toen á¬n de buitenlagen van de rode reus terecht en langzaam spiraliseerden ze naar de kern daarvan om op een gegeven moment verzwolgen te worden. Tijdens dat spiraliseren stootten ze nog wel materiaal uit dat in de wijde omgeving van de ster terecht kwam en uit dat materiaal zijn honderden miljoenen jaren later opnieuw planeten ontstaan. Tsja, je moet er maar opkomen dat het zo gegaan is. Van Melis zullen we nog wel meer horen. Bron: UCLA.

Voetnoten

Voetnoten
1 Dat is de fase na de waterstofverbranding, alsze overgaan op heliumverbranding in de kern.
Share

Speak Your Mind

*