28 maart 2024

Lichtecho geeft preciese afstand tot Cepheïde

Lichtecho's in RS Pup

Credit: ESO

De veranderlijke sterren van de soort Cepheïden [1]Genoemd naar het prototype δ Cepheï, die in 1784 door John Goodricke werd ontdekt. worden al sinds 1912 gebruikt als maat om afstanden in het heelal te bepalen. In dat jaar ontdekte Henrietta Swan Leavitt namelijk de wiskundige beschrijving van de relatie tussen de periode van de lichtvariatie in de Cepheïden en hun absolute lichtsterkte [2]Die relatie zelf ontdekte ze in 1908. Feestje! 😉 . Als je de absolute lichtsterkte weet én je ziet de schijnbare lichtsterkte aan de hemel is het een spreekwoordelijk fluitje van een cent om de afstand uit te rekenen. Onlangs hebben sterrenkundigen met behulp van ESO’s New Technology Telescope op La Silla in Chili iets bijzonders gedaan. Ze keken naar de Cepheïde RS Pup, gelegen in het zuidelijke sterrenbeeld Achtersteven (Puppis), die om de 41,4 dagen zo’n factor vijf in helderheid kan variëren. RS Pup is tien keer zwaarder dan de Zon, 200 keer groter en gemiddeld wel 15.000 keer lichtsterker. Geen kleine jongen dus. RS Pup is gelegen in een gas- en stofnevel. Wat de sterrenkundigen zagen waren lichtecho’s van de ster in de nevel, die het gevolg zijn van de variërende lichtsterkte. Licht afkomstig van RS Pup dat reflecteert op de stofdeeltjes in de nevel en vervolgens naar de Aarde afbuigt heeft iets meer tijd nodig dan lichtdeeltjes die rechtstreeks naar de Aarde vliegen. Die vertraging levert de echo op, die je kan vergelijken met de traditionele echo van bijvoorbeeld het geluid in een echoput. De sterrenkundigen keken naar de heldere vlekken in de nevel, uitgezonden tijdens de maxima van RS Pup en door die te bestuderen konden ze op eenvoudige wijze de afstand van die vlekken tot RS Pup uitrekenen en daarna de afstand van de ster tot de Aarde: 6.500 ± 90 lichtjaar. Een dergelijke precisie is nooit eerder gehaald met een Cepheïde. Bron: ESO.

Voetnoten

Voetnoten
1 Genoemd naar het prototype δ Cepheï, die in 1784 door John Goodricke werd ontdekt.
2 Die relatie zelf ontdekte ze in 1908. Feestje! 😉
Share

Speak Your Mind

*