28 maart 2024

Hubble en Spitzer vinden meest verre sterrenstelsel

Het sterrenstelsel A1689-zD1 staat op 13 miljard lichtjaar afstand!

Credit: NASA; ESA; L. Bradley (Johns Hopkins University); R. Bouwens (University of California, Santa Cruz); H. Ford (Johns Hopkins University); and G. Illingworth (University of California, Santa Cruz)

Waarnemingen met de infraroodcamera’s van zowel de Hubble als de Spitzer ruimtetelescopen hebben een sterrenstelsel opgeleverd dat zich de nieuwe recordhouder van meest verwegstaand sterrenstelsel mag noemen. Het gaat om een stelsel met de prachtige naam A1689-zD1 dat zich maar liefst 13 miljard lichtjaar ver weg bevindt. Dertien miljard lichtjaar! Het heelal is vermoedelijk 13,7 miljard jaar oud, dus we kijken naar een stelsel dat 700 miljoen jaar na de oerknal voorkwam. Da’s 0,5% van de leeftijd van het heelal, dus even in mensentermen omgerekend vergelijkbaar met een baby van een paar maanden oud! 😯 Hubble [1]met z’n  Near Infrared Camera and Multi-Object Spectrometer (NICMOS). en Spitzer [2]Met z’n Infrared Array Camera. zien in A1689-zD1 een ware geboortegolf van sterren. Op de grote foto hierboven, waarin we ook de cluster Abell 1689 zien, bevindt ’t babytje zich in het vierkant. Rechts een serie uitvergrotingen. Abell 1689 staat op een afstand van ‘slechts’ 2,2 miljard lichtjaar en heeft niets te maken met A1689-zD1. Maar het is wel dankzij Abell 1689 dat we A1689-zD1 kunnen zien. Normaal zou het infraroodlicht van A1689-zD1 te zwak zijn om ons te bereiken, maar dankzij de gravitationele lenseffecten veroorzaakt door de massa van de cluster wordt dat licht wel tien keer versterkt.

De bogen die je op de foto ziet zijn allemaal gravitationele lenzen van sterrenstelsels die zich achter Abell 1689 bevinden. In optisch licht is trouwens niets te zien van A1689-zD1, zelfs niet door Hubble. Interessant gegeven is dat sterrenkundigen denken dat 700 miljoen jaar na de oerknal de zogenaamde dark age, de donkere tijd dus, van het heelal voorkwam. Die donkere tijd begon zo’n 380.000 jaar na de oerknal met de zogenaamde recombinatie, toen het heelal door de uitdijing zo ver was afgekoeld dat er dichte ondoorzichtige wolken van waterstof ontstonden. Door de allereerste sterren en sterrenstelsels, o.a. A1689-zD1 dus, kwam aan die donkere tijden met de zogenaamde reïonisatie een einde en dat was na ongeveer een miljard jaar na de oerknal. We mogen dus wel trots zijn op een een stelsel als A1689-zD1. 🙂 Over die donkere tijden, recombinatie en reïonisatie zal ik het een andere keer nog wel verder hebben, want het staat hier nogal beknopt en het is taaie stof, ik geef het grif toe. Bron: Spacetelescope.org.

Voetnoten

Voetnoten
1 met z’n  Near Infrared Camera and Multi-Object Spectrometer (NICMOS).
2 Met z’n Infrared Array Camera.
Share

Speak Your Mind

*