XMM-Newton onderzoekt BAL quasars

Met de Europese röntgensatelliet XMM-Newton hebben sterrenkundigen onderzoek gedaan naar de zogenaamde BAL quasars, voluit de Broad Absorption Line quasars. Gewone quasars ^[1]De naam quasars is een afkorting van QUASi-stellAR radio source, vanwege hun schijnbare gelijkenis op sterren. zijn actieve sterren-stelsels die een superzwaar zwart gat in het centrum hebben dat zoveel energie uitstraalt dat vanaf de Aarde gezien de rest van het stelsel niet zichtbaar is. Het was de sterrenkundige Maarten Schmidt, een Amerikaanse astronoom van Nederlandse afkomst, die in 1963 ontdekte dat quasars op kosmische afstanden staan. Zo’n 10 tot 20% ervan zijn BAL quasars, die zoals hun naam doet vermoeden brede absorptielijnen in hun spectrum vertonen. Die lijnen zijn het gevolg van absorptie door een dichte gaswolk die als een cocon de quasars omhullen. Bij de meeste BAL quasars wordt in tegenstelling tot ‘gewone’ quasars weinig röntgenstraling waargenomen, hetgeen ook wijst op absorptie door dezelfde gaswolk. Maar de XMM-Newton heeft verrassend genoeg enkele BAL quasars gezien die wél veel röntgenstraling uitzenden. Die straling wordt in jets in de richting van de rotatieas uitgespuwd, haaks op de accretieschijf die het centrale zwarte gat omgeeft (zie de afbeelding hierboven; in de bron zijn ook diverse animaties te zien). Het waren Chinese sterrenkundigen onder leiding van JunXian Wang (University of Science and Technology of China, Hefei) die met de XMM-Newton vier ‘polaire BAL quasars’ onderzochten. Ze willen in de toekomst nog meer onderzoek gaan doen naar de variaties in de quasars. Omdat quasars vermoedelijk de actieve beginstadia vormen van sterrenstelsels is dergelijk onderzoek ook van belang voor kennis over onze eigen Melkweg. Bron: ESA.