29 maart 2024

Moment dat neutronenster afgaat is voorspelbaar

Het systeem 4U 1636-53

credit: NASA.

Drie sterrenkundigen van de Universiteit van Amsterdam onder leiding van Diego Altamirano hebben ontdekt dat ze precies kunnen voorspellen wanneer een neutronenster een uitbarsting te zien geeft van energierijke röntgenstraling. Neutronensterren zijn compacte objecten, zo’n 20 km in doorsnede en ontstaan na een supernova-explosie. In het geval van Altamirano’s onderzoek ging het om een neutronenster die deel uitmaakt van een dubbelstersysteem, genaamd 4U 1636-53, 20.000 lichtjaar van ons verwijderd op de grens van de sterrenbeelden Altaar en Winkelhaak aan de zuidelijke sterrenhemel. Elke 3,8 uren draaien de neutronenster en de gewone ster om elkaar’s gemeenschappelijke zwaartepunt. Vanaf de gewone ster stroomt continue materie naar de neutronenster en als die een bepaalde kritische massa overschrijd vindt er een explosie aan het oppervlak plaats, waarbij hoogenergetische straling wordt uitgezonden. De neutronenster in 4U 1636-53 gaat 7 tot 10 keer per dag af, waarbij in iedere explosie binnen 10 tot 100 seconden net zoveel energie vrijkomt als de Zon in één week uitzendt.  De Amsterdamse sterrenkundigen [1]Naast Altamirano zijn dat Michiel van der Klis en Rudy Wijnands. hebben met behulp van NASA’s Rossi X-ray Timing Explorer (RXTE) de reguliere pieken in de röntgenstraling van de neutronenster bestudeerd, de zogenaamde quasi-periodic oscillations (QPO). Die QPO’s worden gezien als een soort van klok die in de neutronenster loopt. De QPO bedraagt in het geval van 4U 1636-53 twee minuten (120 seconden oftewel 9 millihertz). Iedere twee minuten dus een ‘bescheiden’ röntgenuitbarsting. Maar soms gaat de frequentie achteruit en áls de tussenpoze 125 seconden (8 millihertz) duurt vindt een krachtige uitbarsting plaats.

Krachtige explosie op het oppervlak van een neutronenster

Credit: NASA

Op die wijze is het mogelijk om aan de hand van waarnemingen aan de QPO’s te voorspellen wanneer neutronensterren grote uitbarstingen te zien geven. Of de oscillaties alleen het tijdstip van de uitbarstingen kunnen voorspellen, of de explosies ook echt veroorzaken, is nog niet duidelijk. Het team bestudeert nu vijftig andere neutronensterren om daarover meer duidelijkheid te krijgen. De frequentie van de oscillaties is gerelateerd aan de massa en grootte van de neutronenster en de sterrenkundigen hopen met hun onderzoek hierin meer inzicht te krijgen. Binnenkort verschijnt in het vakblad The Astrophysical Journal een artikel over de ontdekking van het Amsterdamse team en liefhebbers kunnen dat artikel hier lezen. Bron: Astronomie.nl

Voetnoten

Voetnoten
1 Naast Altamirano zijn dat Michiel van der Klis en Rudy Wijnands.
Share

Speak Your Mind

*