28 maart 2024

Leidse astronomen analyseren dampkring exoplaneet

Voorstelling van HD209458b

Credit Sterrenwacht Leiden

Het is Leidse astronomen als eersten in de wereld gelukt om vanaf de aarde de dampkring van de bekendste exoplaneet (HD209458b) waar te nemen. HD209458b is een zogenaamde Hot Jupiter, een groot formaat planeet (‘maatje Jupiter’ dus), die zo dicht bij hun moederster staan dat ze aan het oppervlak duizenden graden warm zijn. HD209458b staat op 153 lichtjaar afstand in Pegasus en hij draait in 3,6 dag om z’n ster. De unieke resultaten van de Hollanders wordt deze week gepresenteerd op een internationaal symposium aan de Universiteit van Harvard (IAU symposium 253). Tijdens een planeet-overgang is in sterlicht dat door de atmosfeer van de planeet wordt gefilterd, absorptie door natriumatomen gemeten. De ontdekking is gedaan met de Japanse Subaru-telescoop op het eiland Hawaii, en levert belangrijke nieuwe mogelijkheden op om met de grootste telescopen op aarde exoplaneten te onderzoeken. De exoplaneten-onderzoeksgroep aan de Sterrewacht Leiden is al een tijdje bezig met de ontwikkeling van diverse waarneemmethodes en met het testen ervan op nauwkeurigheid. De groep maakt daarbij gebruik van het feit dat sommige exoplaneten, zoals HD209458b, gezien vanaf de aarde toevallig voor hun ster langs bewegen en daarbij een gedeelte van het sterlicht (1,5% om precies te zijn) verduisteren. Op zo’n moment kan in tegenlicht ook aan de dampkring van de planeet worden gemeten, mits er met hoge precisie wordt waargenomen. “Een eerdere meting van dit effect is gedaan met de Hubble Ruimtetelescoop”, zo licht onderzoeker Ignas Snellen toe, “maar het werd voor onmogelijk gehouden dat dit ook vanaf de grond zou kunnen worden gedaan, omdat we hier te maken hebben met een storend effect van onze eigen dampkring. Dit is nu wel gelukt, en dat schept vele nieuwe mogelijkheden.” Simon Albrecht, mede-onderzoeker, vervolgt: “De Hubble is een prachtige telescoop, maar eigenlijk heel bescheiden in omvang, zeker in vergelijking met de Europese en Amerikaanse plannen om nieuwe, enorme sterrenkijkers te gaan bouwen. Het wetenschappelijke potentieel van deze telescopen is vele malen groter dan dat van Hubble, en het is van groot belang om hiervoor goede waarneemmethodes te ontwikkelen”. De Leidse astronomen hebben nu voor het eerst ook structuur in de natriumabsorptie gezien, waaruit in principe de luchtdruk in de planeetatmosfeer kan worden afgeleid. Uiteindelijk willen sterrenkundigen atmosferen van exoplaneten die qua grootte lijken op de aarde gaan onderzoeken op de aanwezigheid van zuurstof of ozon. Daaruit kan worden afgeleid of er op deze hemellichamen mogelijk leven is. De zuurstof in onze eigen dampkring wordt namelijk geheel aangemaakt door fotosynthese van groene planten. Mocht er zuurstof gevonden worden op andere planeten, dan is dat een sterke aanwijzing dat ook daar dit soort biochemische processen voorkomt. In de eerste bron zijn overigens ook filmpjes/animaties te zien plus een link naar het wetenschappelijke artikel, welk binnenkort verschijnt in het vakblad Astronomy & Astrophysics. Bron: Sterrewacht van Leiden + NRC-Handelsblad, 20 mei 2008.

Share

Speak Your Mind

*