28 maart 2024

Lucy in the sky with diamonds

Deel van NGC 6791

Credit: NASA, ESA, L. Bedin (STScI)

Vandaag kwam ik dit schitterende plaatje tegen van een deel van de bolvormige sterrenhoop NGC 6791, ddie in totaal zo’n 10.000 sterren telt. Gefotografeerd door… de Hubble ruimtetelescoop (HST), hoe kan het ook anders. Ik moest direct denken aan Lucy in the Sky with Diamonds, het nummer John Lennon en Paul McCartney in 1967 schreven voor het album Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band. De gehele bolhoop, die 13.300 lichtjaar van ons verwijderd is en te vinden is in het sterrenbeeld Lier, staat hieronder afgebeeld. Het witte kader in de foto hierboven is hieronder ook uitvergroot te zien. Met die uitvergroting stuiten we ook direct op het probleem dat men heeft geconstateerd: een bolvormige sterrenhoop (ook wel bolhoop genoemd) wordt geacht uit sterren te bestaan die allemaal op dezelfde wijze en hetzelfde moment te zijn ontstaan. In theorie tenminste. Wat toont daarentegen de praktijk? Dat bolhopen uit drie categorieën sterren schijnen te bestaan, de meeste zijn ‘normale’ sterren van ongeveer 8 miljard jaar oud, de andere twee categoriën zijn uitgebluste witte dwergen met een ouderdom van 4 of 6 miljard jaar. Die ‘jonge’ witte dwergen (4 miljard jaar oud) zijn blauw omcirkeld in de foto rechtsonder, de  ‘oude’ witte dwergen (6 miljard jaar) zijn rood omcirkeld. Voor beide categoriën is de leeftijd vreemd, want witte dwergen worden geacht véél ouder te zijn, soms meer dan tien miljard jaar. Maar een oplossing is voorhanden.

Drie foto's van NGC 6791

Credit: NASA, ESA, L. Bedin (STScI)

Ik zei niet voor niets dat er drie categorieën schijnen te zijn. De jonge witte dwergen, de 4-miljard-klasse dus, zijn vermoedelijk witte dwergen met een compagnon. Allemaal dubbelsterren, waarbij de partner van de witte dwerg door de toegenomen helderheid zorgt voor een schijnbare jongere leeftijd. In werkelijkheid zijn deze witte dwergen ook gewoon zes miljard jaar oud. Maar dan blijft het probleem dat de witte dwergen in NGC 6791 zes miljard jaar oud zijn en de gewone sterren acht miljard jaar oud, terwijl dat ‘normaalgesproken’ [1]De vraag is natuurlijk of je in de sterrenkunde wel over ‘normaalgesproken’ kunt spreken. Uitzonderingen op de regel zie je steeds vaker optreden in de Cosmic Zoo. andersom moet zijn. Men denkt dat er in de bolhopen één of ander proces gaande is wat de evolutie van witte dwergen doet vertragen. Of iets waardoor de ‘normale’ sterren (ahum) ouder lijken dan ze zijn. Zucht, leuk zo’n bolhoop. 😉 Op MSNBC.com is trouwens een video te zien waarin ingezoomd wordt op NGC 6791. Móet je even bekijken. Bron: Hubble.

Voetnoten

Voetnoten
1 De vraag is natuurlijk of je in de sterrenkunde wel over ‘normaalgesproken’ kunt spreken. Uitzonderingen op de regel zie je steeds vaker optreden in de Cosmic Zoo.
Share

Speak Your Mind

*