Moleculair gas bij jonge sterren nader bekeken

Een internationaal team van sterrenkundigen, onder wie de Leidse Spinozapremiewinnares Ewine van Dishoeck ^[1]Hé, die kennen we goed bij sterrenkundevereniging Huygens. Februari 2007 kwam ze langs om ons bij te praten over astrochemie., brengt voor het eerst moleculair gas in kaart waarin nieuwe planeten kunnen ontstaan. Zij deden hun ontdekking met het CRIRES-instrument op ESO’s Very Large Telescope (VLT) in Chili. Hun bevindingen worden gepubliceerd in The Astrophysical Journal van woensdag 10 september. In de afgelopen jaren zijn meer dan 300 zogeheten exoplaneten ontdekt, planeten die hun rondjes draaien rond andere sterren dan onze zon. Deze planeten zijn, evenals de planeten in ons eigen zonnestelsel, in een miljoenen jaren durend proces gevormd uit wolken van circumstellair stof en gas. Het bestuderen van deze protoplanetaire schijven geeft sterrenkundigen inzicht in de manier waarop planeten ontstaan. Nieuw aan het onderzoek is dat Dishoeck en haar collegae in de protoplanetaire schijven rond drie soortgenoten van onze zon moleculair gas hebben ontdekt, precies in de gaten waar het stof is verdwenen. De sterrenkundigen concluderen uit de verdeling en beweging van het gas dat het stof is samengebald tot planetaire embryo’s of dat de planeten al zijn gevormd en nu als een soort zwaartekracht-stofzuigers het gas in de omgeving aan het ‘opruimen’ zijn. De metingen waren mogelijk doordat de sterrenkundigen met een nieuwe techniek een uitzonderlijk scherp beeld met een bijzonder hoge spectrale resolutie (1:100.000) konden realiseren bij infrarood-golflengten. Hiermee konden zij de bewegingen van het gas in de schijf zien. Op grond van hun metingen vermoed het team dat ze enkele exoplaneten hebben ontdekt: een zware reuzenplaneet op een afstand van 3,5 AE ^[2]Een Astronomische Eenheid is de afstand aarde-zon, ongeveer 150 miljoen km., een planeet die nog wat verder weg staat op 10 tot 20 AE, en een planeet die zeer dicht bij zijn moederster staat. “Blijkbaar biedt een protoplanetaire schijf alle ingrediënten om zeer verschillende planeten te vormen”, zegt Ewine van Dishoeck, hoogleraar moleculaire astrofysica aan de Sterrewacht Leiden. “De natuur houdt van diversiteit.” Met de toekomstige sub-millimeter telescoop ALMA wil Dishoeck de moleculaire gaswolken rondom de jonge sterren verder onderzoeken. We zullen vast nog meer van haar horen. 🙂 Bron: ScienceGuide.