Eta Carinae was mini-supernova in 1843

Eta Carinae (η Car) is één van de meest bestudeerde sterren in de gehele Melkweg. Deze supermassieve en hete ster, te vinden in het zuidelijke sterrenbeeld Kiel (Carina), is omgeven door een uitdijende nevel, de Homunculusnevel ^[1]Zo genoemd omdat hij wat op een mannetje lijkt.. Eta Carinae is momenteel van magnitude 6,21, dus niet zichtbaar voor het menselijk oog. Maar in het verleden heeft hij diverse oplevingen gehad. In 1677 schatte Edmond Halley z’n helderheid op 4m, rond 1843 was de ster met magnitude -1 bijna even helder als Sirius, de helderste ster aan de hemel ^[2]Bedenk dat Sirius 8,7 lichtjaar ver weg staat en Eta Carinae 7.500 lichtjaar. 😯 . De sterrenkundige Nathan Smith (Universiteit van Californië in Berkeley) denkt nu dat die uitbarsting van 1843 een soort van mini-supernova moet zijn geweest, met de Homunculusnevel als resultaat daarvan. De uitdijing van die nevel gaat met een snelheid van zo’n 650 km/s, een stuk langzamer dan de uitdijng van een echt supernovarestant. Maar met behulp van de Gemini South 8-meter telescoop en de Blanco 4-meter telescoop van het Cerro Tololo Inter-American Observatorium in Chili ontdekte Smith dat er naast de uitdijende Homunculusnevel nog een andere nevel rondom Eta Carinae aan het uitdijen is met een snelheid die maar liefst vijf keer groter is. Ook die snel uitdijende nevel, bestaande uit hete gasachtige filamenten, zou in 1843 ontstaan zijn. De nevel gaat zo snel dat hij inmiddels een derde nevel aan het inhalen is, die zo’n 1.000 jaar geleden door Eta Carinae moet zijn uitgestoten. In de afbeelding hierboven zie je al die nevels weergegeven ^[3]Met in het midden de Homunculusnevel, daaromheen in het wit de snelle filamenten en daaromheen in het rode de 1.000 jaar oude nevel..

Op basis van z’n observaties denkt Smith dat de uitbarsting van 1843 meer was dan een verhoogde hoeveelheid uitgestoten sterrenwind, zoals men eerst dacht. Volgens Smith moet er sprake geweest van een explosie diep in het binnenste van Eta Carinae. Zulke diepe explosies, die periodiek zouden optreden, zijn niet zo krachtig als echte supernovae, maar ze vormen wel een soort opmaat daar naartoe. Bij de 1843-uitbarsting moet ongeveer 10 zonmassa’s door Eta Carinae zijn uitgestoten. In andere sterrenstelsels zijn ook van dergelijke mini-supernovae waargenomen. Men spreekt ook wel van supernova imposters, d.w.z. supernovabedriegers, omdat ze bedriegelijk veel weg hebben van een supernova. Op 20 oktober 2004 bijvoorbeeld ontdekte de Japanse amateur-sterrenkundige Koichi Itagaki zo’n bedrieger in het stelsel UGC 4904. Bijna twee jaar later ging ‘ie echter écht kaboom als een supernova: SN 2006jc (hiernaast te zien). Kans bestaat dus dat Eta Carina 155 jaar geleden eerst een algemene repetitie heeft gedaan en dat ‘ie binnenkort echt als supernova explodeert. Dan mogen we echt wel dekking zoeken. 🙁 Bron: Eurekalert.