29 maart 2024

Was Lipperhey wel de uitvinder van de telescoop?

Omslag van History Today

Omslag van History Today. Credit: History Today.

Afgelopen donderdag was het exact 400 jaar geleden dat Hans Lipperhey als eerste een telescoop presenteerde aan prins Maurits en er patent op aanvroeg. Laat nou twee dagen later het droevige nieuws tot mij gekomen zijn dat dát verhaal misschien niet klopt. 😯 In de oktoberuitgave van het blad History Today beweert de Engelse historicus Nick Pelling namelijk dat een Spaanse [1]Op deze Wikipediapagina wordt Roget vreemd genoeg een Bourgondiër genoemd. Sirtori zou Roget in Girona, Catalonië hebben ontmoet. Misschien dat dáár de verwarring zit en dat Pelling een fout … Lees verder brillenmaker, genaamd Juan Roget, de telescoop vijftien jaar eerder al had uitgevonden. Vreemd was altijd al dat Lipperhey’s vinding, nadat hij op 2 oktober 1608 daarvoor octrooi had gekregen, binnen twee weken met succes werd aangevochten door twee andere brillenmakers [2]Jacob Metius uit Alkmaar en Zacharias Jansen, de buurman van Lipperhey uit Middelburg.. Dat in korte tijd drie ‘uitvinders’ een ontdekking claimen is opmerkelijk. Vandaar dat Pelling op onderzoek uitging en hij stuitte per toeval op de tekst van een vergeten radiouitzending uit 1959. Daarin verteld de inmiddels overleden José Maria Simón de Guillema, amateurhistoricus en verzamelaar van optische instrumenten, over een Italiaans boek uit 1609 van ene Girolamo Sirtori. Volgens dat boek zou Roget de echte uitvinder van de telescoop zijn. De Guillema ontdekte een overlijdensakte van de vrouw van Roget en informeerde over familieleden in Barcelona die ook lenzenmaker waren geweest. Tenslotte speurde hij in oude testamenten uit het gebied naar het woord ulleras, een Catalaans woord dat oogglas en later ook telecoop betekende. De vroegste verwijzing stamt van 10 april 1593 als ene Don Pedro de Carolona een ‘met koper versierd lang oogglas’ naliet aan z’n echtgenote. Pelling zegt in z’n artikel in History Today dat dit oogglas niet per sé een telescoop hoeft te zijn geweest, maar dat het ook een bril met een lange draaghendel kan zijn geweest. Over de Hollandse uitvinders is Pelling niet zo mild:

Even at the time, I think it was clear that all the Dutch claimants were lying, misleading, misremembering and concealing to various degrees. Nick Pelling.

Oeps, da’s hard! Hier zal het laatste woord niet over gezegd zijn. 😉 Bron: NRC-Handelsblad, 27 september 2008.

Voetnoten

Voetnoten
1 Op deze Wikipediapagina wordt Roget vreemd genoeg een Bourgondiër genoemd. Sirtori zou Roget in Girona, Catalonië hebben ontmoet. Misschien dat dáár de verwarring zit en dat Pelling een fout maakt.
2 Jacob Metius uit Alkmaar en Zacharias Jansen, de buurman van Lipperhey uit Middelburg.
Share

Speak Your Mind

*