29 maart 2024

Hubble en Gemini hebben exoplaneten direct gefotografeerd!

Credit: ESA/NASA

Astronieuws heet van de pers! Met de Hubble ruimtetelescoop en de Gemini North telescoop op Hawaï is men er als eerste in geslaagd om direct exoplaneten bij andere sterren te fotograferen! 😀 Niet één exoplaneet, nee direct drie exoplaneten om precies te zijn. Eentje is gevonden én direct door Hubble in beeld gebracht bij de bekende ster Fomalhaut. De foto zie je hierboven. Fomalhaut ligt in het sterrenbeeld Waterman en staat relatief dichtbij de Aarde, 25 lichtjaren van ons verwijderd. Op de foto zie je de exoplaneet rechtsboven, een klein onbeduidend stipje. Maar het is echt een exoplaneet, Fomalhaut b genaamd en 18 miljard km [1]119 Astronomische Eenheden, d.w.z. 4x de afstand Zon-Neptunus. verwijderd van Fomalhaut. Het stipje is ook al in 2004 en 2006 gefotografeerd, maar toen was er nog geen zekerheid of het een planeet was. Nu heeft Hubble ‘m opnieuw gefotografeerd en is gezien dat ‘ie een stukje is opgeschoven. De omlooptijd van Fomalhaut b blijkt 872 jaren te zijn en hij is drie keer zo zwaar als Jupiter. Fomalhaut zelf is op de foto niet te zien, want vanwege het enorm grote helderheidsverschil tussen ster en planeet heeft men de ster afgedekt met een zwart balkje [2]Waarvoor ze een zogenaamde coronograaf gebruiken.. De radiaal lopende strepen zijn niet echt, maar worden veroorzaakt door het licht van Fomalhaut. Wat wel echt is dat is die ring, een gas- en stofring die een overblijfsel is van de stofschijf die Fomalhaut ooit had en waaruit Fomalhaut b is ontstaan. In feite was het die ring die de sterrenkundige op het spoor van Fomalhaut b bracht. De ster Fomalhaut ligt namelijk niet precies in het midden van de ring, die zo’n 34,5 miljard km in doorsnede is. Vanwege die afwijkende positie van de ring had men het vermoeden dat er een ander object moest zijn dat de ring enigszins van Fomalhaut vandaan ’trekt’ en dat bleek de exoplaneet Fomalhaut b te zijn. 🙂 Bekijk op deze pagina verschillende video’s die NASA van de ontdekking heeft gemaakt, in verschillende resoluties (tot eentje zelfs in HD-formaat van 957 Mb).

HR 8799 en exoplaneten

HR 8799 en exoplaneten. Credit: Gemini Observatory

Dan die andere exoplaneten die door de Gemini 8 meter-telescoop zijn gefotografeerd: dat betreft twee exoplaneten bij de ster HR 8799, 130 lichtjaren verwijderd van de aarde en zich bevindend in het sterrenbeeld Pegasus. Daar heeft men twee exoplaneten gefotografeerd, b en c op de foto hiernaast. De ster zelf, die 1,5 keer zo zwaar en 5 keer zo lichtsterk als de Zon is, is afgedekt. HR 8799c staat 6 miljard km van de ster vandaan en HR 8799b 10,5 miljard km. Er is nog een derde exoplaneet, ontdekt door de 10 meter Keck-telescoop, maar die staat met 3,8 miljard km afstand te dichtbij om te worden gefotografeerd. HR 8799 en z’n omringende planeten zijn jong: zo’n 60 miljoen jaar slechts. Men denkt dat de twee planeten nog zo warm zijn van hun recente formatie dat ze nog nagloeien en daarom extra opvallen. Fomalhaut b is een stuk ouder, zo’n 200 miljoen jaar, en daardoor wordt deze alleen verlicht door de reflectie van Fomalhaut. Afijn, nou weten jullie direct waar die persconferentie van de NASA vandaag over ging. Ik had overigens op 15 september j.l. het nieuws dat die Gemini telescoop ook al een exoplaneet direct had gefotografeerd, bij de ster met de prachtige naam 1RXS J160929.1-210524 om precies te zijn. Daarvan heeft men echter slechts een vermoeden dat er een exoplaneet is! Bij Fomalhaut b en HR 8799b en c weet men zeker dat het exoplaneten zijn. Bron: Bad Astronomy + Space.com.

Voetnoten

Voetnoten
1 119 Astronomische Eenheden, d.w.z. 4x de afstand Zon-Neptunus.
2 Waarvoor ze een zogenaamde coronograaf gebruiken.
Share

Speak Your Mind

*