29 maart 2024

Van Hans Lippershey tot James Webb

Kees Kwakernaak (r.) en Peter Boot, de voorzitter

Kees Kwakernaak (r.) en Peter Boot, de voorzitter

Gisteravond hield Kees Kwakernaak een voordracht bij sterrenkundevereniging Christiaan Huygens over 400 jaar telescopen. Een boeiende lezing over de geschiedenis van de telescopen, die feitelijk verder ging dan het moment in 1608 dat de Zeeuwse brillenslijper Hans Lippershey z’n uitvinding patenteerde bij de Staten Generaal van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Kees begon namelijk al ver daarvoor, ergens in de oudheid als de Grieken beginnen te filosoferen over optica. Feitelijk begon het met het waarnemen van het effect dat een glazen kom met water heeft op het beeld van iets dat erachter staat. Dat filosoferen over vergroten en verkleinen van beelden ging in de Middeleeuwen verder door enkele Arabieren en Engelsen en uiteindelijk leidde dat tot de uitvinding van de Hollandse kijker, voorbij onze landgrenzen steevast de Galileïsche kijker genoemd. Onze landgenoot Huygens wist in de 17e eeuw de lenzen te verbetereren, maar het was Isaac Newton die als eerste (na enig denkwerk van Mersenne) een ander type kijker bouwde, de spiegeltelescoop. Uiteindelijk heeft die spiegelkijker het pleit gewonnen van de lenzenkijker, want groter dan de 102 cm refractor (=lenzenkijker) van Yerkes is men nooit gegaan. Ja, er is een 125 cm refractor in Parijs gebouwd, maar die bezweek onder haar gewicht. De spiegelkijker zijn veel groter (o.a. de beroemde 5 meter reflector van Mount Palomar), maar ze hebben ook het voordeel dat verschillende kleine spiegels één grote spiegel kunnen vormen. Dat principe wordt tegenvuldig alom toegepast, maar het gaat ook gebruikt worden in de opvolger van de Hubble ruimtetelescoop, de James Webb ruimtetelescoop (JWST).

De James Webb Ruimtetelescoop

De James Webb Ruimtetelescoop. Credit: NASA

Er was over die telescoop, die ergens in 2013 moet worden gelanceerd met een Europese Ariane V raket, enige discussie op de Huygensavond. De vraag was onder andere hoe de 6,5 meter spiegel, die komt te bestaan uit 18 afzonderlijke hexagonale spiegels, beschermd kan worden tegen meteorieten en ander kwaadaardig spul. Animaties van de JWST laten een opmerkelijk open constructie zien, die er kwetsbaar uitziet. Ik heb het net even opgezocht en het schijnt dat men een soort van zonneschild heeft ontwikkeld dat de JWST moet beschermen. Ik zal op een ander moment wel eens nader ingaan op de JWST, nou even geen zin. Afijn, Kees eindigde z’n voordracht met de toekomstplannen zoals van deze JWST, maar ook van andere telescopen zoals de ALMA en de Extremely Large Telescope. Toen ‘ie klaar was gingen een aantal Huygenisten nog even ‘het echte werk doen’, waarnemen dus met de verenigingstelescoop. Maar na een kwartiertje kwamen ze weer binnen, want de weergoden waren ons niet echt goed gezind.

Share

Speak Your Mind

*