Site pictogram Astroblogs

Zoeken naar golven van de oerknal op Antartica

De South Pole Telescope. Credit: Amble/Wikipedia.

Koning-in-opleiding Willem-Alexander en z’n gemalin Maxima zijn een week geleden naar de Zuidpool afgereisd, om daar onder het toeziend oog van Minister Plasterk van Onderwijs door een gat in het ijs te kruipen en ergens onderin een ijsgrot leuke dingen naar elkaar te roepen. Wat ze niet bezocht hebben, hetgeen veel leuker zou zijn geweest, is de zogenaamde South Pole Telescope (SPT), een schotel die tien meter in diameter is en die bestaat uit een serie kleinere spiegels die geen zichtbaar licht ontvangen, maar straling in het (sub-)millimetergebied [1]Da’s tussen microgolf en infrarood in. van het spectrum. Op de SPT heeft men onlangs een polarimeter geïnstalleerd, een instrument dat de kosmologen in staat moet stellen om direct waarnemingen te doen aan de oerknal die 13,7 miljard jaar geleden plaatsvond. Over die oerknal heb ik hier vaak geschreven en hét model dat men daarbij hanteert is het uit 1979 daterende inflatiemodel. Die zegt dat gedurende de allereerste momenten het heelal een zéér snelle expansie meemaakte, die aangedreven werd door een energieveld genaamd inflaton. Toen de inflatieperiode voorbij was ging de vacuümenergie over in massa en straling en kregen we de ‘gewone’ expansie van het heelal. De inflatieperiode had twee gevolgen: de ene zijn grootschalige variaties in de dichtheid, een gevolg die we overal om ons heen zien in de vorm van sterrenstelsels en clusters daarvan. Dat gevolg kennen we dus al een poosje. Maar het andere gevolg, zwaartekrachtsgolven die rechtsstreeks in de inflatieperiode ontstaan zijn, kennen we nog niet. Lees: hebben we nog niet direct waargenomen. Zwaartekrachtsgolven moet je zien als golven in de structuur van de ruimtetijd zelf, welke voorspeld worden door Einstein’s Algemene relativiteitstheorie. Al jaren worden zwaartekrachtsgolven gezocht, onder andere die welke ontstaan door botsingen van neutronensterren of zwarte gaten. Maar dat zijn slects rimpeltjes vergeleken bij de ‘primordiale zwaartekrachtsgolven’, die 13,7 miljard jaar geleden onstonden. De calorimeter zou gevoelig genoeg moeten zijn om deze golven te detecteren. Om een indruk te krijgen van die verstoringen in de ruimtetijd moet je deze figuur maar even bekijken. Dat soort verstoringen probeert men in de bittere ijskou van de Zuidpool waar te nemen. Toevallig besteedde het NOS-Journaal gisteren (of eergisteren, daar wil ik even van afwezen) aandacht aan de Nederlandse wetenschapper Erik Verhagen, die meedoet aan een ander project op de Zuidpool, Icecube. “Het is op het ogenblik rond -40 °C, en de temperatuur zakt elke dag verder naar beneden”, schreef Verhagen op z’n blog. Arme wetenschappers daar op de Zuidpool! Bron: Universe Today.

Voetnoten

Voetnoten
1 Da’s tussen microgolf en infrarood in.
FacebookTwitterMastodonTumblrShare
Mobiele versie afsluiten