Gisteravond stond als hoofdmenu bij sterrenkundevereniging Chr. Huygens een lezing over sterrenhopen op het programma gebracht door de oude wijze rot in het Astro-vak, Paul Bakker. In zijn strakke, niets te wensen overlatende verhaal over de twee typen sterrenhopen die wij kennen in “ons” heelal ging Paul eerst prettig diepgaand in op de theoretische aspecten aangaande deze objecten, om zijn lezing vervolgens te be-eindingen met een aangenaam visueel “toetje” in de vorm van enkele, fotografische voorbeelden uit eigen keuken, van beide soorten objecten. Er zijn dus twee soorten sterrenhopen te weten bolvormige sterrenhopen en open sterrenhopen. Hoewel beide dus het “achtervoegsel” sterrenhoop dragen zijn het volkomen verschillende objecten. Eerst liet Paul de “Bolletjes” de revue passeren……Bolvormige, zeer sterrijke (100.000 tot 1000.000 sterren), oude (10 to 14 miljard jaar) objecten waarvan er “in ons melkwegstelsel” er nu ongeveer zo’n 150 van bekend zijn. Deze 150 stuks, er zijn er zeer waarschijnlijk wel meer maar die liggen verscholen achter de vele donkere stofwolken die ons melkwegstelsel kent, bevinden zich ruwweg in een halo om ons melkwegstelsel op afstanden van enige tienduizenden lichtjaren. Hoewel zij als zodanig tot “ons” melkwegstelsel worden gerekend maken niet dynamisch deel uit van ons Melkwegstelsel…dat wil zeggen dat zij niet meedraaien met de grote massa sterren en gasnevels in het vlak van ons Melkwegstelsel, maar vaak hele steile elliptische banen volgen en vaak dwars door het vlak van de melkweg. De sterren in bolvormige sterrenhopen hebben een zeer laag z.g “Metaalgehalte”, dat duidt erop dat zij heel lang geleden zijn ontstaan uit waterstofwolken die nog niet “vervuild” waren met de “reststoffen” die ontstaan bij het kernfusie-proces in het binnenste van een ster en bij processen die plaatsvinden tijdens supernovae explosies. De sterren die we nu aantreffen in bolhopen hebben allemaal ongeveer een massa van zo rond de 1 zonsmassa. Sterren van deze massa hebben ongeveer een levensduur van 10 tot 15 miljard jaar. De zwaardere sterren die ook tegelijkertijd met “die lichtere” zijn geboren, zijn vanwege hun veel kortere levensspanne dus allang middels supernovae-explosies van het “bolvormig”toneel verdwenen. Over de preciese ontstaansgeschiedenis van deze objecten is trouwens tot op heden nog opvallend weinig concreets bekend. Op de vraag uit het publiek of andere melkwegstelsels ook bolvormige sterrenhopen bezitten kon Paul met een volmondig “Ja” beantwoorden, geillustreerd met een plaatje van “G1″… een bolvormige sterrenhoop in de Andromeda-nevel… welke trouwens zelfs met een middelmaat (20 CM!!) amateurkijker waartenemen is. Uw nedrig correspondent kan dit uit eigen ervaring be-amen!! Na nog wat heen en weer gepraat kwamen de open sterrenhopen aan bod. Dit soort objecten zijn over het algemeen zeer jonge, zeer losse, in vergelijking met hun bolvormige “broeders” niet zo sterrijke (varierend van enkele tientallen tot een paar duizend) aglomoraties van sterren die wel echt deel uitmaken van het melkwegstelsel.
Het grote merendeel van deze objecten (er zijn er meer dan duizend van bekend) draaien braaf hun rondjes om het galactische centrum in het vlak van de melkweg tot ze vroeg of laat als het ware “opgelost” raken. De meeste open sterrenhopn bereiken geen hoge leeftijden, met NGC 188 nabij de poolster met een geschatte leeftijd van 7 miljard jaar als ultieme uitzondering. Stervorming en open sterrenhopen zijn zaken die hand in hand gaan. Paul ging ook nog uitgebreid in over begrippen als het HR-diagram, hoofdreekssterren en leeftijdbepaling van een sterrenhoop middels het vaststellen van de plaats het “afbuigpunt” van de hoofdreeks in het HR diagram van een sterrenhoop. Er werd ook nog even aangestipt dat er onlangs een onderzoek is gestart naar het zoeken naar overblijvers uit de open sterrenhoop waarin onze zon ooit eens lang geleden is geboren…!! Afijn, al met al een zeer boeiend verhaal over een zeer spanndend stukje sterrenkunde… Maar goed ik ben bevooroordeeld, want mijn boekenplank staat zowat op instorten door het vele leesvoer betreffende dit onderwerp!! Na de pauze waren er nog andere bijdragen tot het astronomisch genoegen van deze avond in de vorm van een korte fotografische impressie van de Messiermarathon van vorige week, een korte uitleg over een nieuwe digitale (bah!!…ha..ha) camera van Canon en tot slot nog wat (nou ja….veel!!) sterrenplaatjes van Peter.
Het enige wat wederom weer eens niet meewerkte was Moeder Natuur… regen, wolken en meer van dat soort onzalig onheil… en dus hebben we dan maar binnen warm bij de kachel op het projectiescherm genoten van het “waarnemen” van deze fraaie objecten….eh…open en bolvormige sterrenhopen dus. Hierboven en hiernaast nog twee fotografische specimen uit MIJN analoge fotografische-keuken!
Jan, nog bedankt voor je verslag van de presentatie van Paul over de sterrenhopen. Jammer dat ik er niet bij kon zijn. Eh… ik dacht trouwens dat je een 'kort' verslag zou maken. 😉
Jan, nog bedankt voor je verslag van de presentatie van Paul over de sterrenhopen. Jammer dat ik er niet bij kon zijn. Eh… ik dacht trouwens dat je een 'kort' verslag zou maken. 😉