Over die Lyman-alpha kwakken en -bossen

Twee dagen geleden had ik het nieuws over Himiko, die reusachtige wolk van geïoniseerd waterstofgas (40 miljard zonmassa’s op de keukenweegschaal), die 12,9 miljard lichtjaar van ons vandaan ligt. Die wolk is een zogenaamde Lyman-Alpha kwak. Eh… pardon, een wattuh? Ja, ik geef toe dat het woord kwak nogal vreemd oogt in dit verband. Donderdag had ik het zelf nog over een Lyman-alpha Wolk. Maar in de Engelstalige wereld spreken ze van een Lyman-alpha Blob (LOB’s) en vertaald is dat een kwak. Tsja, zelfde als met dat ‘Dark Gulping’, uit m’n vorige astroblog: hoe vertaal je zo’n woord in goed proper Nederlands? Los van de juiste vertaling is het natuurlijk interessant te weten wat die Lyman-alpha kwakken nou precies zijn. Nou, kort gezegd zijn het enorme wolken van waterstofgas, die zich kenmerken door de uitstraling van de Lyman-alpha emissielijn. Die lijn in het electromagnetische spectrum, genoemd naar de ontdekker ervan, Theodore Lyman in 1906, wordt veroorzaakt door de recombinatie van electronen met geïoniseerde waterstofatomen. De emissielijnen worden bij de bron in het ultraviolette deel uitgezonden, maar door de roodverschuiving als gevolg van de uitdijing van het heelal, verschuift de lijn op naar het verre infrarood. Het spectrum van Himiko zie je in de afbeelding hierboven. Er zijn op dit moment enkele tientallen LOB’s bekend, waarvan Himiko de bekendste is. Naast de Lyman-alpha kwakken kennen de sterrenkundigen ook de zogenaamde Lyman-alpha bossen. Nee, niet verzonnen, het is echt zo ^[1]Mmmm, wat dat betreft zou het tóch mooier zijn om te spreken over de Lyman-alpha wolken en -bossen. Kosmische wolken en bossen dus. 🙂 .

Dat zijn geen emissielijnen, maar absorptielijnen in de spectra van verweggelegen sterrenstelsels en quasars, veroorzaakt doordat de fotonen van die stelsels en quasars onderweg tijdens hun lange reis naar de Aarde vele intergalactische gaswolken passeren en dan worden geabsorbeerd. Dat levert een serie absorptielijnen op, in de afbeelding hiernaast te zien als al die naar beneden gerichte punten. Hoe verder weg de bron (hogere roodverschuiving, z), des te meer lijnen. Zo, genoeg over die Lyman-alpha dingen. Volgende keer iets over de Lyman-beta lijnen. 🙂 Bron: Wikipedia over de Lyman-alpha kwakken en de Lyman-alpha bossen.