29 maart 2024

24 oktober 1960: de Nedelin catastrofe

De Nedelin catastrofe

De Nedelin catastrofe. Credit: Russian Spaceweb

Eerlijk gezegd had ik er nog nooit van gehoord, totdat afgelopen vrijdag Ger Dörr er in z’n lezing over de geschiedenis van de ruimtevaart gewag van maakte: de Nedelin catastrofe. Het was de grootste ramp uit die geschiedenis en ik had er nog nooit van gehoord. Adrianus V, shame on you! Nou ja, lang leve Wikipedia en dus heeft een korte zoektocht heel wat info opgeleverd over hetgeen zich die 24e oktober 1960 allemaal afspeelde op de lanceerbasis Kosmodrom Baykonur in Kazachstan, toen nog onderdeel van de Sovjet-Unie. Hoofdrolspeler in het drama was de Russische maarschalk artillerie Mitrofan Ivanovich Nedelin. Hij mag de twijfelachtige eer hebben deze ramp te hebben veroorzaakt en daarom draagt ‘ie ook zijn naam. Op die lanceerbasis stond een R-16 ICBM, een intercontinental ballistic missile. Die konden niet alleen met een kernwapen richting grote vijand de Verenigde Staten vliegen, maar ook naar boven de ruimte in. De R-16 was ontworpen door Michael Yangel. Nedelin was z’n opdrachtgever. Oktober 1960 was de R-16 zo’n beetje uitontwikkeld, klaar om gelanceerd te worden en Nedelin wilde ‘m per sé voor 7 november de lucht in hebben, de datum van de Russische revolutie. De R-16 stond 23 oktober 1960 klaar op platform 41 en werd gevuld met de brandstof genaamd Duivels gif, zoals de naam al doet vermoeden een zeer gevaarlijke mix van nitraatzuur en dimethylhydrazine.  Nedelin heeft voor de lancering van de R-16, waarvan negen eerdere pogingen allemaal waren mislukt, een hele stoet militaire hoogwaardigheidsbekleders uitgenodigd. Als blijkt dat de technici de volgende dag, de 24e oktober 1960, nog steeds bezig zijn met de voorbereidingen  voor de lancering wordt Nedelin kwaad en besluit zelf de touwtjes in handen te nemen. Hij zet een stoel vlakbij de raket en gaat vanaf daar instructies geven. Nou, jullie begrijpen al wat er op dat moment gebeurt: ook in Rusland slaat de Wet van Murphy zo nu en dan toe. Doordat allerlei veiligheidsprocedures tegelijkertijd moeten gebeuren maken de technici fouten en op een gegeven moment is er een electrische storing in de tweede trap van de R-16. Het Duivels gif daarin begint te branden en slaat direct over op de eerste trap. Die explodeert gelijk, waarbij alle technici, Nedelin en tientallen ingenieurs en hoge legerofficieren die zich om hem heen hadden verzameld, in één klap verbranden.

Restanten van de R-16 ná de ramp

Credit: Russian Spaceweb

Een automatische camera verderop, die alles filmde voor het Russische bioscoopjournaal, nam de gehele ramp op [1]Een wonder dat die film op YouTube te zien is. Normaal werd alles in de Sovjet-Unie stevig onder de pet gehouden.. Filmpje is hier te zien, inclusief een nagespeelde intro:

Maarschalk Nedelin

Maarschalk Nedelin. Photo: rau-rostov.narod.ru

Bij de ramp kwamen officiëel 90 mensen om het leven, maar het vermoedelijke aantal slachtoffers was 120 en sommige bronnen spreken zelfs van 200 doden. Wonderlijk behoorde Yangel niet tot de slachtoffers. Op het moment van de explosie was hij samen met een ander een sigaretje roken in een bunker. 😯 Wow, dat was wel een gelukssigaret. Echt blij was hij er overigens niet mee, want toen de Sovjetleider Nikita Chroetsjev hem later vroeg waarom hí­j het ongeluk had overleefd zei Yangel met trillende stem “ik was weg om te roken, het is allemaal mijn schuld.” Later kreeg hij een hartinfarct en kwijnde hij langzaam weg. Yangel had ooit de ambitie om Sergei Korolev als technisch hoofd van het ruimtevaartprogramma op te volgen, maar dat idee verdween uiteraard in een diepe prullebak. De Nedelin Catastrofe is door de Spaanse televisie nagespeeld en dat hoogst interessante filmpje is hier te zien. Daarin zitten ook die echte beelden van de explosie, gemaakt met de automatische camera. Gruwelijk om te zien, want je ziet mensen brandend wegrennen. Er wordt Spaans commentaar bij geleverd, maar ach, de beelden spreken voor zichzelf. Je zou denken dat na de ramp de R-16 naar de schroot ging, maar niets daarvan. Het programma ging door en in november 1961 werd ‘ie voor het eerst met succes gelanceerd. Bron: Wikipedia.

Voetnoten

Voetnoten
1 Een wonder dat die film op YouTube te zien is. Normaal werd alles in de Sovjet-Unie stevig onder de pet gehouden.
Share

Speak Your Mind

*