28 maart 2024

Gammaflitser op recordafstand ontdekt

GRB 090423

Recordhouder GRB 090423. Credit: Gemini Observatory/NSF/AURA/D Fox/A Cucchiara/Penn State U/E Berger/Harvard U.

Sterrenkundigen hebben een gammaflitser ontdekt die op een afstand van maar liefst 13,1 miljard lichtjaar staat. Dat betekent dat GRB 090423, zoals de gammaflitser wordt genoemd, de nieuwe recordhouder is voor verste object in het heelal. Die afstand houdt in dat GRB 090423 slechts 640 miljoen jaar na de oerknal explodeerde. Da’s echt een heel korte tijd, kosmologisch gezien tenminste. Die naam GRB 090423 komt van gamma-ray burst plus de datum van ontdekking. Hé, 23 april 2009, dat was kort geleden! Yep, afgelopen dinsdag. Het was de Swift-satelliet die ‘m het eerst zag om 08.55 uur Nederlandse tijd, toen ik net bezig was een bakje koffie te zetten. Binnen een uur werd GRB 090423 ook door telescopen op Aarde waargenomen. Niet zozeer de gammaflits, maar de optische nagloed ervan. Daaruit kon men een spectrum distilleren en dat leverde vervolgens een fenomenale roodverschuiving van z=8,2 op. De vorige recordhouder was GRB 080913 met een roodverschuiving van ‘slechts’ 6,7, ahum… De bron van de gammaflitser is een supermassieve ster die in een laatste formidabele explosie vaarwel tegen de wereld zegt en vervolgens ineenstort tot een zwart gat. De ster die GRB 080913 produceerde moet een kort, maar heftig leven hebben gehad. En dat temidden van het zogenaamde reïonisatietijdperk van het heelal. Die had je zo ergens tussen 200 miljoen jaar en 1 miljard jaar na de oerknal, toen het heelal uit een heet plasma van geïoniseerd gas bestond. In die fase ontstonden de eerste sterren en sterrenstelsels en met hun straling ioniseerden ze het waterstof in het heelal. GRB 080913 is de verste exponent van die sterren, verderweg zelfs dan Himiko! 🙂 Bron: New Scientist.

Share

Comments

  1. Adriaan Pek zegt

    Het is net als het overlijden van de oudste mens: steeds weer zal de oudste mens overlijden. Dat gaat maar door en steeds weer staat het in de krant. Kortom zorg dat je nooit de oudste mens wordt, want je uren zijn dan geteld.

    Zo zal er ook steeds een nieuwe recordhouder worden ontdekt die het verst van de aarde verwijderd is/was. Die van vandaag bestaat evenwel allang niet meer. We heffen het glas op wat er al jaren niet meer was. Euforie over de ontdekking van iets dat niet meer bestaat. Een astronomenhand is snel gevuld. Misschien wordt het tijd te gaan zoeken naar zaken die nog wel bestaan, want zo schieten we niet op… 😛

  2. Hoe verder we weg kijken hoe meer terug in de tijd. Jouw verhaal lezend begrijp ik dat we beter niet in het heelal kunnen turen, want we komen dan toch alleen maar dingen tegen die ver weg staan, dus van vroeger en dan loop je het risico dat die dingen niet meer bestaan. Dat we wellicht iets leren over het heelal zoals dat er vroeger uitzag en daarmee ook te weten komen hóe het zich tot het hedendaagse heelal heeft ontwikkeld vind je misschien niet interessant? ❓ Geschiedenis was zeker niet je favoriete vak op school. 😉

  3. Adriaan Pek zegt

    Het is net als het overlijden van de oudste mens: steeds weer zal de oudste mens overlijden. Dat gaat maar door en steeds weer staat het in de krant. Kortom zorg dat je nooit de oudste mens wordt, want je uren zijn dan geteld.

    Zo zal er ook steeds een nieuwe recordhouder worden ontdekt die het verst van de aarde verwijderd is/was. Die van vandaag bestaat evenwel allang niet meer. We heffen het glas op wat er al jaren niet meer was. Euforie over de ontdekking van iets dat niet meer bestaat. Een astronomenhand is snel gevuld. Misschien wordt het tijd te gaan zoeken naar zaken die nog wel bestaan, want zo schieten we niet op… 😛

  4. Adriaan Pek zegt

    Het is uiteraard ook met een knipoog geschreven. Echter de kern blijft dat we dus niks zien, we zien een explosie, een flits en concluderen dan: daar WAS iets.

    Zelfs als je een lichtflits vanuit de luie stoel waarneemt hier op aarde, uiteraard vanaf een behoorlijke afstand, weet je niet wat het was dat is ontploft en waarom het is ontploft. Dat kan je pas te weten komen als je weet wat er was vóór de explosie. Stel we zien uiteindelijk de Big Bang, dan nog tasten we volledig in het duister, immers we weten niet wat er was voor de Big Bang, laat staan waarom die Big Bang er was. Het zijn hele knappe koppen die hele ingewikkelde berekeningen kunnen maken en al enorm veel in kaart gebracht hebben, maar weten doen we het niet en ik denk dat dat zo blijft, wat we ook waarnemen. Wanneer komen de brokstukken van die explosie op aarde aan?

  5. Adriaan, als sterrenkundigen met satellieten zo’n gammaflitser ‘zien’ betekent het niet dat ze er verder niets mee kunnen doen. De röntgen- en gammawaarnemingen van de Swift-satelliet worden gevolgd door andere waarnemingen enkele minuten later en dat levert onder andere een spectrum op. Via dat spectrum komt men zaken te weten zoals de chemische samenstelling van de bron. Met die gegevens probeert men te reconstrueren wat er gebeurd is en onder welke omstandigheden in het heelal (de fase van ‘reïonisatie’ was toen in volle gang) dat plaatsvond. Kortom, niemand zit in z’n luie stoel, maar men is druk bezig waarnemingen te doen en die te analyseren.

  6. Adriaan Pek zegt

Laat een antwoord achter aan Adriaan Pek Reactie annuleren

*