28 maart 2024

29 Lyman-alpha kwakken in beeld gebracht

Links zo'n Lyman-Alpha kwak

Links zo’n Lyman-Alpha kwak. Credit: Left panel: X-ray (NASA/CXC/Durham Univ./D.Alexander et al.); Optical (NASA/ESA/STScI/IoA/S.Chapman et al.); Lyman-alpha Optical (NAOJ/Subaru/Tohoku Univ./T.Hayashino et al.); Infrared (NASA/JPL-Caltech/Durham Univ./J.Geach et al.); Right, Illustration: NASA/CXC/M.Weiss

Door een perfecte samenwerking van de Subaru telescoop, Hubble Space Telescope, Spitzer Space Telescope en tenslotte het Chandra X-ray Observatory zijn sterrenkundigen erin geslaagd om 29 zogenaamde Lyman-Alpha kwakken scherp te fotograferen. Ja, die term roept wat verwarring op – ik weet het – maar zoals ik eerder al heb betoogd spreken ze in de Engelstalige wereld van een Lyman-alpha Blob en vertaald is dat volgens mij toch echt een kwak. Het zijn het enorme wolken van waterstofgas, die zich kenmerken door de uitstraling van de Lyman-Alpha emissielijn. Die lijn in het electromagnetische spectrum, genoemd naar de ontdekker ervan, Theodore Lyman in 1906, wordt veroorzaakt door de recombinatie van electronen met geïoniseerde waterstofatomen. De emissielijnen worden bij de bron in het ultraviolette deel uitgezonden, maar door de roodverschuiving als gevolg van de uitdijing van het heelal, verschuift de lijn op naar het verre infrarood. Op de foto hierboven links zie je één zo’n Lyman-Alpha kwak en het aandeel van de verschillende telescopen in die foto is als volgt: de gele gedeelten zijn door de Subaru telescoop in beeld gebracht, wit is van de Hubble, rood van de Spitzer en blauw tenslotte komt van Chandra. Die blauw stip is ook meteen het interessante, want da’s vermoedelijk röntgenstraling afkomstig van een superzwaar zwart gat. Uit het onderzoek van de 29 kwakken komt naar voren dat de waterstofwolken, die ieder een paar honderduizend in lichtjaar groot kunnen zijn, vermoedelijk de eerste fase vormen in het ontstaan van sterrenstelsels. Waarschijnlijk zullen de zwarte gaten daardoor niet verder in omvang groeien. Hoe dat precies in z’n werk gaat is nog onderwerp van studie. De rechterschets in de afbeelding laat zien hoe zo’n Lyman-Alpha kwak er van dichtbij uitziet. Vanuit het centrale zwarte gat ontspringen twee enorme straalstromen met hoogenergetische straling die ieder een kant uitgaan. Bron: Chandra.

Share

Speak Your Mind

*