12 mei 2025

Artikelen Reacties

Je bent hier: Home / Archief / Zwart gat Hydra A braakt ijzer uit

Zwart gat Hydra A braakt ijzer uit

15 september 2009 door 4 Reacties

Hydra A, een cluster van extremen

Hydra A, een cluster van extremen. Credit: X-ray: NASA/CXC/U.Waterloo/C.Kirkpatrick et al.; Radio: NSF/NRAO/VLA; Optical: Canada-France-Hawaii-Telescope/DSS

Hydra A is een cluster van sterrenstelsels in het sterrenbeeld Waterslang (Hydra in ’t Latijn, goed geraden). Die cluster is onlangs bestudeerd door een combi van instrumenten: in het röntgengebied door de Chandra satelliet, in het radiogebied door de Very Large Array en optisch tenslotte door de Canada-France-Hawaii telescoop. Uitkomst van die studie is dat Hydra A omgeven blijkt te zijn door een reusachtige en gloeiendhete gaswolk. Steek er een thermometer in en hij blijft steken op 10 miljoen graden. 😯 Geen wonder dat ’t gas röntgenstraling uitzend, de blauwe gloed op de foto. Daarnaast zijn twee enorme stralen of jets te zien, die afkomstig zijn uit het centrum van Hydra A, de rood-roze slierten op de foto. De stralen blijken vol met ijzer te zitten. Het vermoeden bestaat dat het ijzer ontstaan is door een serie van supernova-uitbarstingen in het centrum van Hydra A, vlakbij de plek waar zich een superzwaar zwart gat bevindt. Een enorme uitbarsting van dat zwarte gat heeft er vervolgens voor gezorgd dat de expanderende supernovaschillen, vol met zware elementen, waaronder ijzer, twee kanten uit werden geslingerd. En niet zomaar een klein beetje, want de metingen laten zien dat die rode stralen wel 400.000 lichtjaar ver weg reiken, da’s verder dan het gebied dat zichtbaar is op de foto. Die uitbarstingen hebben overigens nog voor een derde bijzonderheid in Hydra A gezorgd. Want behalve dat superhete gas en de stralen vol ijzer zijn er ook enorme gaten in het gas ondekt, ‘cavities’ op z’n Engels. De uitbarsting van de straling naar twee kanten toe heeft namelijk op sommige plekken het schoon helemaal weggeveegd en dat leverde gaten op die in sommige gevallen zo’n 670.000 lichtjaar groot zijn [1]Mmmm, mijn kantekening bij deze getallen uit het persbericht: wellicht allemaal een tikkeltje overdreven. De radiostralen reiken zo’n 400.000 lichtjaren ver en de daardoor veroorzaakte gaten … Lees verder. Voor de goede orde: daar past het gehele Melkwegstelsel in. Opnieuw 😯 Kortom: Hydra A is een cluster van extremen. Bron: Chandra.

Voetnoten

Voetnoten
↑1 Mmmm, mijn kantekening bij deze getallen uit het persbericht: wellicht allemaal een tikkeltje overdreven. De radiostralen reiken zo’n 400.000 lichtjaren ver en de daardoor veroorzaakte gaten zijn maximaal 670.000 lichtjaren groot. Klopt voor m’n gevoel niet helemaal.
Share

Gerelateerde Astroblogs:

Webb en Chandra hebben het verst verwijderde superzware zwarte gat ooit ontdekt Meer duidelijkheid over hoe superzware zwarte gaten zo superzwaar zijn geworden Getijdenverstoring AT2018fyk gaat kosmisch lichtspektakel opleveren in 2025
Categorie: Archief, sterrenstelsels, zwarte gaten Tags: , ,

Comments

  1. Hannes zegt
    16 september 2009 op 02:10

    Terechte kanttekening, naar mijn mening.

    De Melkweg is circa 100,000 lichtjaar in diameter.

    Maximaal 10% van het invallende materiaal kan normaal via accretie bij zwarte gaten worden uitgestoten. Daarvan is dan weer een gedeelte metallisch.

    De vraag is dus eigenlijk, waarom is het gehalte aan metalen hierbij zo ongewoon hoog? (-je mag tenslotte aannemen dat lichtere elementen makkelijker accretiseren).

    Beantwoorden
    • Adrianus V zegt
      16 september 2009 op 08:11

      Het metallische gehalte van de stralen (met elementen zwaarder dan waterstof, deuterium en helium, dat noemen ze al metalen) houdt wellicht verband met de grote hoeveelheid type 1a supernovae, die in de kern van Hydra A moeten hebben plaatsgevonden. Ik zou de bron er es op moeten nalezen om dat te checken.

      Beantwoorden
  2. Hannes zegt
    16 september 2009 op 12:49

    Ja, via witte dwergen en koolstoffusie en radioactief verval van nikkel naar ijzer56. Dus een hoger gehalte aan lichtere sterren in het galactisch centrum. Dat vind ik niet erg logisch.

    Misschien is er hier een andere vorm van koolstoffusie verantwoordelijk voor het hoge metaalgehalte.

    Zie http://www.nwtonline.nl/00/nt/nl/49_65/nieuws/103…

    Zou graag willen weten of de explosies bij KS 1731-260 ook een metallische uitstroom tot gevolg hebben.

    Beantwoorden
  3. Hannes zegt
    18 september 2009 op 18:33

    Kan helaas niets relevants m.b.t. KS 1731-260 vinden, enkel de verwachte blackbody spectra. Wel ben ik niet de enige die hierin is geïnteresseerd.

    Ik vraag me af of er bij dergelijke extreme explosies via de polen geen materiaal kan ontsnappen (metalen).

    Er is wel eerder gezocht naar metallische uitstoot bij zgn LMXB´s (low mass x-ray binaries). zie bijv.

    http://arxiv.org/PS_cache/arxiv/pdf/0809/0809.317… http://www.pa.msu.edu/~ebrown/refereed_pubs.html

    Overigens, dankje Adrianus voor het eerdere commentaar.

    Beantwoorden

Speak Your Mind

*