28 maart 2024

Sterrenkundigen vinden sterkste gravitatielens

MACS J1149.5+2223

Kern van MACS J1149.5+2223. Credit: Hubble Space Telescope/NASA/ESA.

In het sterrenbeeld Leeuw bevindt zich het cluster van sterrenstelsels getooid met de poëtische naam MACS J1149.5+2223. Op basis van foto’s die de Hubble ruimtetelescoop van dit cluster nam in 2004 en 2006 hebben Adi Zitrin en Tom Broadhurst (School of Physics and Astronomy, Tel Aviv University, Israël) ontdekt dat dit cluster de sterkste gravitatielens is die nu bekend is.  J1149 – ik kort ’t maar even af – ligt op 6 miljard lichtjaar afstand en de zwaartekracht van de sterrenstelsels beïnvloedt het licht van verderweg gelegen sterrenstelsels. Achter J1149 blijkt op tien miljard lichtjaar afstand één spiraalsterrenstelsel te liggen, waarvan het licht door J1149 tot vijf  beelden wordt vervormd. In eerste instantie dacht men met vijf aparte sterrenstelsels te maken, maar Zitrin en Broadhurst zagen aan de hand van de spiraalstructuur dat  het om vergrotingen van één en hetzelfde stelsel gaat. Dat is allemaal mogelijk door een gravitatielens, waarvan Albert Einstein als eerste had geroepen dat de zwaartekracht hiertoe in staat is. De vijf beeldjes zijn weinig vervormd en dat betekent dat de materie in J1149 die het vergrootglaseffect veroorzaakt heel gelijkmatig verspreid moet zijn. Dat betreft dan niet alleen de gewone – baryonische – materie, maar ook de donkere materie. De gravitatielens in J1149 levert een vergroting van ongeveer 200 maal en da’s een factor 20 méér dan de vorige recordhouder bij de gravitatielenzen, Abell 1689. Op 1 oktober jongstleden verscheen een artikel over J1149 in het vakblad The Astrophysical Journal Letters. Leuk leesvoer voor op Dierendag. Bron: NRC-Handelsblad, 3 oktober 2009.

Share

Speak Your Mind

*