Gisteren was een bijeenkomst van Galaxy Zooïsten [1]Deelnemers: Hanny, Els, David (alias Pluk op GZ), Marcel (Little Prince), Michel (Randomeda), Jan, Edd, Geoff en ikzelf (Adrianus V). Allemaal mensen die meedoen met de Galaxy Zoo. bij Astron in Beilen (Drenthe). Om die dag, vrijdag 30 augustus 2009 in de komende geschiedschrijving, te karakteriseren past eigenlijk maar één woord: geweldig! 😀 Da’s niet alleen vanwege het feit dat de deelnemers zo vriendschappelijk met elkaar om gaan, maar ook door de wijze waarop Astron deze dag invulling heeft gegeven, waarbij op perfecte wijze het nuttige met het aangename werd gecombineerd. Even een omschrijving van wat we allemaal hebben gedaan:
WSRT
Om 11 uur ’s morgens nam Tom Oosterloo, werkzaam als sterrenkundige bij Astron, ons mee naar de Westerbork Synthese Radiotelescoop (WSRT). Toevallig ken ik Tom al een poosje, want in 1981 was hij m’n leider van de werkgroep Galactic Structure tijdens het international jeugdkamp in Havelte. We waren met z’n negenen (Tom reed in z’n eigen auto), maar ze hadden een complete luxe toeringcar geregeld, waar vijftig man met gemak in past. Van dik hout zaagt men planken, is zeker het gezegde bij Astron. 😉 Afijn, bij de WSRT heeft Tom van alles verteld over geschiedenis, heden en toekomst van dit stukje Hollands glorie op het gebied van radio-sterrenkunde. Er wordt momenteel geprobeerd op de WSRT weer op te krikken, middels de projecten Embrace en Apertif, zonder welke de veertien schotels wetenschappelijk gezien op sterven na dood zouden zijn.
LOFAR
Vervolgens reden we per bus naar Exloo, alwaar de opvolger van de WSRT gestalte krijgt: LOFAR. Da’s de LOw Frequency ARray / Lage Frequentie Telescoop, die bestaat uit twee soorten antennes die middenin het Drenthse akkerland zijn/worden aangelegd. Het veld waar we onder leiding van Tom een kijkje namen vormt de kern van LOFAR, welke vertakkingen over grote delen van Europa krijgt, met lokaties in Duitsland, Zweden, Engeland en Frankrijk. Vergeleken met de schotels van de WSRT ziet het veld van LOFAR – vele paaltjes van een meter hoog op een stukje traliewerk van een vierkante meter ongeveer, allemaal af te halen bij de Gamma – er niet zo indrukwekkend uit, maar de wetenschappelijke waarde is enorm. De kracht van LOFAR zit ook niet zozeer in dat veld van antennes, maar in de computers erachter, die middels een gigantisch netwerk de data van de antennes combineren tot een bruikbaar signaal dat vanuit het heelal ontvangen wordt. Nadat Oosterloo op het Exloöerveld had uitgelegd hoe LOFAR precies werkt vertrokken we weer met de jetset-bus, waarvan even later de schokbrekers behoorlijk werden getest op de stoffige, van de nodige kuilen voorziene plattelandsweg. De chauffeur bleef er onverstoorbaar onder en nog genietend van een meegenomen lunch gingen we terug naar Astron.
Astron/JIVE
Bij Astron aangekomen vertelde de Italiaanse sterrenkundige Raffaela Morganti, hoofd van de Astronomy Group van Astron, ons in de colloquiumzaal over de werkzaamheden bij Astron. Een boeiend praatje aan de hand van sheets, waarmee we inzicht kregen in hoe die club in elkaar zit, hoe ze samenwerken met anderen en wat de wetenschappelijke doelen en resultaten zijn. Jan werd helemaal wild toen hij een foto zag van radiowaarnemingen aan een sterrenstelsels (NGC zoveel), dat hijzelf een poos geleden optisch had vastgelegd en vanaf dat moment kan Morganti geloof ik weinig kwaad meer bij hem doen. 😉 Na deze Italiaanse dame was het de beurt aan iemand van Astron waarvan mij de naam eventjes ontschoten is, die ons rondleidde door het gebouw van Astron, o.a. door het Research & Development gedeelte, alwaar ze aan het brainstormen zijn over de vraag hoe je zo goedkoop mogelijk zo efficiënt mogelijke radiowaarnemingen aan het heelal kunt doen. Na deze sympathieke meneer kwam tenslotte Paul Boven aansluiten, medewerker van JIVE én als vrijwilliger werkzaam aan datgeen waar we vervolgens naartoe gingen.
Dwingeloo Radiotelescoop
Dat was de 25 meter radiotelescoop van Dwingeloo, een enkele schotel van 25 meter uit 1954, direct achter de Astrongebouwen, die momenteel door amateurs van de stichting Camras in stand wordt gehouden. Vorig jaar deed de stichting mee met de wedstrijd “Restauratie” van de AVRO, om een miljoen euro te winnen, maar die wedstrijd werd helaas verloren. Paul Boven liet zien dat de Dwingeloo telescoop nog live & kicking is en dat een exotisch object zoals een pulsar rechtstreeks kan worden beluisterd. En aldus voegde hij de daad bij het woord, richtte de telescoop op één of andere pulsar met een ingewikkelde naam, en liet ons vervolgens de pulsen van deze 1 keer per 0,7 seconden rondtollende neutronenster uit de ruimte horen. Schitterend om dat mee te maken. Boven werkt ook bij JIVE [2]Joint Institute for Very Long Baseline Interferometry in Europe., het internationale samenwerkingsverband van vele radiotelescopen en hij nam ons mee naar de kelder van het Astrongebouw, waar het kloppende computerhart van JIVE actief is. Daar zagen we ondere andere de beroemde/beruchte/befaamde correlator van JIVE, zonder welke geen enkele waarneming mogelijk is. Vraag mij niet wat de correlator precies doet, want ik kan ’t je niet vertellen. 🙂
Maan, Jupiter & Hof van Dwingeloo
Hierna was het de beurt aan Jan, die ons op de parkeerplaats van Astron middels z’n 25 20 cm Newton/Dobsonkijker de Maan en Jupiter liet zien. Toevallig was er een overgang van een Jupitermaan en als ik de Sterrengids 2009 blz. 78 mag geloven was dat Io, wiens schaduw we op de reuzenplaneet zagen. Niemand van de aanwezige Zooïsten had dit ooit gezien, dus dat was een ervaring om nooit meer te vergeten, welke óók nog eens op de gevoelige film werd gelegd door Michel – die voor z’n studenten een film over de Galaxy Zoo aan het maken is. Na deze korte, maar thrilling ervaring (vooral voor Jan geloof ik) gingen we naar het klapstuk van de dag, een gezellig etentje bij Het Hof van Dwingeloo. Daar werd de dag nog eens geëvalueerd en werden alle ins & outs uitgewisseld. Toen was ’t over en sluiten en ging iedereen weer tevreden huiswaarts.
Voetnoten
↑1 | Deelnemers: Hanny, Els, David (alias Pluk op GZ), Marcel (Little Prince), Michel (Randomeda), Jan, Edd, Geoff en ikzelf (Adrianus V). Allemaal mensen die meedoen met de Galaxy Zoo. |
---|---|
↑2 | Joint Institute for Very Long Baseline Interferometry in Europe. |