NGC 5408 X-1: een goede kandidaat middenklasse zwart gat

Zwarte gaten komen in alle maten voor. Je hebt de (vooralsnog hypothetische) mini-zwarte gaten die tijdens de oerknal ontstonden, de stellaire zwarte gaten en de superzware zwarte gaten in de centra van sterrenstelsels. Tussen die laatste twee categorieën in zit nog een vierde categorie, namelijk de middelzware zwarte gaten. In ‘t Engels de intermediate-mass black holes (IMBH). Die zouden volgens de modellen tussen de 1.000 en 10.000 zonmassa’s moeten wegen. Gezamelijke waarnemingen door de satellieten XMM-Newton en Swift laten zien dat een röntgenbron in het sterrenstelsel NGC 5408 een hele goede kandidaat is om zo’n zwart gat te zijn. Die bron heet NGC 5408 X-1 en het moederstelsel ligt 15,8 miljoen lichtjaar van ons vandaan in het sterrenbeeld Centaurus.

In 2006 en 2008 werd met de Europese röntgensatelliet XMM-Newton waargenomen dat NGC 5408 X-1 een zogenaamde ultraluminous X-ray source (ULX) is, een zeer sterke röntgenbron die méér energie uitzendt dan wat een enkele ster of stellair zwart gat kan produceren, maar minder dan wat een superzwaar zwart gat in het centrum van een sterrenstelsel kan ophoesten. XMM-Newton zag dat in de röntgenstraling een quasi-periodieke variatie zit, die erop wijst dat het zwarte gat materiaal aantrekt van een nabije ster en dat om de zoveel tijd dat materiaal in de omringende accretieschijf rond het zwarte gat wordt weggespuwd. Zixh baserend op die periodiciteit en op allerlei karakteristieken van de röntgenemissie kwamen de sterrenkundigen Tod Strohmayer (Goddard Space Flight Center in Greenbelt) en Richard Mushotzky (University of Maryland, College Park) tot de conclusie dat NGC 5408 X-1 een massa moet hebben tussen 1.000 en 9.000 zonmassa’s, typisch een middelzwaar zwart gat dus. Vervolgens bleek uit studie met NASA’s Swift satelliet dat de (nauwelijks waarneembare) periodiciteit 115,5 dagen is en dat een ster die 3 tot 5 zonmassa’s zwaar is in die periode om 5408 X-1 cirkelt. Voor de liefhebbers is het hele verhaal over NHC 5408 X-1 hier te lezen. Buiten regent ‘t alleen maar, dus wat let je. 🙂 Bron: Eurekalert.