29 maart 2024

De kip-ei vraag van zwarte gaten en sterrenstelsels

Impressie van quasar HE0450-2958.

Wat was er eerder, de allesverslindende superzware zwarte gaten die materie opslokken of de enorme sterrenstelsels waarin ze zich bevinden? Uit recente ESO-waarnemingen van een ‘dakloos’ zwart gat is een geheel nieuw scenario naar voren gekomen: zwarte gaten ‘bouwen’ wellicht hun eigen sterrenstelsel. Dit zou kunnen verklaren waarom de massa van zwarte gaten groter is in sterrenstelsels die meer sterren bevatten. Het onderzoeksresultaat is gepubliceerd in een artikel in het vakblad Astronomy & Astrophysics. Daarin stelt een team sterrenkundigen onder leiding van David Elbaz dat superzware zwarte gaten stervorming kunnen bewerkstelligen en zo hun eigen sterrenstelsel ‘bouwen’. De astronomen kwamen tot deze opmerkelijke conclusie door de quasar HE450-2958 uitgebreid te observeren. Dit eigenaardige object, zo’n vijf miljard lichtjaar van ons verwijderd, is de enige quasar waarvan nog geen bijbehorend sterrenstelsel is gedetecteerd. Een ‘naakte’ quasar dus. Tot nu toe vermoedde men dat het sterrenstelsel waarin deze quasar zich bevindt, schuilgaat achter enorme hoeveelheden stof. Daarom maakten de astronomen mid-infraroodopnamen met ESO’s Very Large Telescope in Chili. Op die golflengte schijnen stofwolken heel helder en zijn ze gemakkelijk te detecteren. Die stofwolken vonden de astronomen niet, maar ze ontdekten wel een ogenschijnlijk niet-verwant sterrenstelsel in de buurt van de quasar, dat aan de lopende band sterren produceert, ongeveer 350 per jaar. Dat is honderd keer zoveel als gebruikelijk voor sterrenstelsels in het nabije heelal. Eerdere waarnemingen lieten zien dat het begeleidende sterrenstelsel – 22.000 lichtjaar verwijderd van de quasar – onder vuur ligt: de quasar spuugt een ‘jet’ hoogenergetische deeltjes en een stroom snel bewegend gas naar zijn metgezel. Deze injectie van materie en energie in het sterrenstelsel kan betekenen dat de quasar wellicht zelf de stervorming veroorzaakt en daarbij zijn eigen sterrenstelsel creëert; in dat scenario zou het sterrenstelsel zijn gevormd uit gaswolken die zijn geraakt door de krachtige jets van de quasar. Men denkt dat de quasar en het sterrenstelsel in de toekomst zullen samensmelten en dat vanaf dat moment de quasar ‘gekleed’ is. Bron: ScienceGuide.

Share

Comments

  1. Da's een merkwaardig geval.

Speak Your Mind

*