Henrietta Leavitt. Credit: Public Domain/Wikipedia.
Even wat huis-tuin-en-keuken-psychologie op de vroege zondagmorgen. Het is opvallend hoe vaak ontdekkingen worden gedaan door vrouwen, die gebaseerd zijn op minutieus speurwerk, onder andere op foto’s van de sterrenhemel. Ik heb het dan over foto’s die op twee verschillende momenten zijn gemaakt en die ergens een minuscuul verschil laten zien, een lichtpuntje dat op de ene foto wel en op de andere niet te zien is of dat licht verplaatst is. Ik heb es even zitten puzzelen en heb zo on the fly al zeven vrouwen op een rijtje gezet die door dat speurwerk ontdekkingen hebben verricht:
- Caroline Herschel (1750-1848): yep, de zus van William Herschel. Zij heeft natuurlijk geen gebruik gemaakt van foto’s, maar door speurwerk met een telescoop heeft zij talloze kometen en nevels ontdekt.
- Henrietta Leavitt (1868-1921): middels bestudering van talloze fotografische platen heeft zij de de relatie gevonden tussen helderheid en variatieperiode van de veranderlijke sterren Cepheïden. Op basis van die relatie kan men de afstand tot de Cepheïden bepalen, hetgeen voor sterrenkundigen een goede afstandsmaat oplevert.
- Jocelyn Bell Burnell: zij ontdekte in juli 1967 aan de hand van ellenlange uitdraaien van radiowaarnemingen PSR B1919+21, de allereerst ontdekte pulsar in het sterrenbeeld Vosje, met een periode van 1,3373 seconden.
- Ingrid van Houten-Groeneveld: samen met haar man Cornelis Johannes van Houten heeft zij vele planetoïden ontdekt. Tom Gehrels nam de foto’s ergens in de VS en stuurde ze vervolgens naar Leiden waar het astronomenechtpaar de platen bestudeerde. In totaal hebben zij 4365 planetoïden ontdekt. 😯
- Linda Morabito: ontdekker van de allereerste vulkaan op de maan Io van Jupiter. Op 8 maart 1979 ontdekte zij op een foto (zie hieronder) genomen met de Voyager 1 van Io een klein pluimpje, welke van de vulkaan Pele afkomstig bleek te zijn.
- Hanny van Arkel: ontdekker van Hanny’s Voorwerp, behoeft geen verdere introductie, lijkt mij.
- Els Baeten: net als Hanny van Arkel deelneemster aan de Galaxy Zoo. Daarbij worden geen fotografische ‘platen’ meer bestudeerd, maar foto’s die online te zien zijn. Els heeft talloze ‘groene erwten’ ontdekt, compacte sterrenstelsels die een extreem hoge stervorming kennen. Hun kleur hebben ze te danken aan een sterke optische emissielijn veroorzaakt door geïoniseerd zuurstof (O III).
Io met de pluim van de vulkaan Pele. Credit: NASA/JPL.
Afijn, de grote vraag is natuurlijk waarom vrouwen zo goed zijn in dat speurwerk. Mannelijke collega’s vinden het maken van de foto’s kennelijk belangrijker en besteden dat speurwerk liever uit aan vrouwen. Er zal vast één of andere evolutionaire verklaring voor dit verschijnsel zijn, die misschien valt terug te voeren op de oertijd van den menschheidt. Mannen die op jacht gaan, vrouwen die thuis meer aandacht vragende werkzaamheden hebben. Zoiets, zucht… Hebben jullie er enige verklaring voor?
